پوكي استخوان چيست؟

استئوپروز يا پوكي استخوان يك بيماري پرهزينه بوده كه ممكن است لطمات جبران ناپذيري به نيروي كار و سطح رفاه عمومي وارد كند و با توجه به مسن شدن جمعيت كشور اين بيماري در سال هاي آينده شيوع زيادي خواهد داشت كه با اجراي برنامه هاي پيشگيرانه مي توان از بروز آن جلوگيري كرد.

استخوان به عنوان يك بافت زنده از دو لايه خارجي ضخميم و لايه داخلي شبكه‏هايي محكم و سفت شبيه لانه زنبور تشكيل شده است وقتي سوراخ‏هاي ما بين شبكه‏ها (لايه داخلي) به علت تخريب بافت بزرگ شوند به آن پوكي استخوان مي‏گويند. در اثر چنين تغييري استخوان ضعيف شده و با كوچكترين ضربه دچار شكستگي مي‏شود. از دست‏دادن استخوان‏ها به طور خاموش و بي‏سر و صدا اتفاق مي‏افتد و اغلب هيچ علامتي تا زمان رخ دادن شكستگي وجود ندارد.

طبق اعلام سازمان جهاني بهداشت بيماري استئوپروز ( پوكي استخوان ) را همراه سكته قلبي، سكته مغزي و سرطان ، چهار دشمن اصلي انسان در عصر حاضر است چرا كه بعد از 35 سالگي فرايند پوكي استخوان شروع مي شود به نحوي كه از سن 65 سالگي از هر 3 زن ، يك نفر دچار شكستگي مهره و پس از 70 سالگي از هر 5 زن يكي دچار شكستگي استخوان لگن بدنبال پوكي استخوان مي شود.

بر اساس گزارش محققان مركز تحقيقات غدد و متابوليسم دانشگاه علوم پزشكي تهران، ستون فقرات، ران، لگن، مچ دست و قسمت فوقاني بازو از مهترين اندام هاي بدن هستند كه دچار شكستگي مي شوند.

عوامل مستعدكننده پوكي استخوان به دسته قابل كنترل و غيرقابل كنترل تقسيم مي‌شود كه گروه قابل كنترل شامل ورزش نكردن، كمبود كلسيم و ويتامين D، سيگار كشيدن و رژيم غذايي نا مناسب است كه كه با اصلاح اين موارد از ابتلا به اين بيماري جلوگيري كرد.

اما عوامل غيرقابل كنترل در پوكي استخوان كه در قالب سن، جنس، يائسگي، سابقه فاميلي، نژاد، وزن و اندازه استخوانها، بيماري هاي مزمن و داروها دسته بندي مي شود كه از حيطه افراد خارج است.

قطعي‏ترين روش ” اندازه‏گيري تراكم استخوان“ مي‏باشد كه بدون درد است و با استفاده از دستگاه مخصوص ميزان تراكم در استخوان ران و ستون مهره‏ها اندازه‏گيري مي‏شود كه با تشخيص اوليه پوكي استخوان مي‏توان آن را متوقف يا از پيشرفت آن جلوگيري كرد.

براي افرادي كه مبتلا به پوكي استخوان هستند، هر نوع ورزشي مناسب نيست. بايد بدانند شروع به ورزش و افزايش فعاليت‏هاي فيزيكي در هر سني امكان‏پذير است تداوم ورزش و فعاليت‏هاي فيزيكي باعث اثرات مثبت بر روي عضلات و استخوان‏ها مي‏شود ورزش‏هايي مانند جست و خيز و پريدن و برخي حركات يوگا براي افراد پير مناسب نيستند زيرا ممكن است با ايجاد فشار بر روي استخوان ها سبب ايجاد شكستگي شوند.

ابتلا به كمردردهاي حاد و در نهايت مزمن، شكستگي انتهاي استخوان ساعد و سر استخوان ران و افتادن دندانها از شايع ترين علائم بروز پوكي استخوان است.

كنترل وزن و پيشگيري از چاقي، دريافت كلسيم كافي ( حداقل 1200 تا 1000 ميلي گرم در روز ) و ويتامين دي (800 تا 400 واحد در روز )، پرهيز از مصرف الكل و سيگار ، غذاهاي پرنمك و رژيم پر پروتئين، جايگزين كردن نوشابه هاي طبيعي ( آبميوه ، دوغ، انواع شربت ها ) به جاي نوشابه هاي كافئين دار ( انواع كولا و قهوه )، مصرف روغن هاي غير اشباع مثل آفتاب گردان ، ذرت ، زيتون، قرار گرفتن در معرض نور خورشيد به مدت 30 تا 15 دقيقه ( نور خورشيد از پشت شيشه و لباس بي تاثير است) انجام فعاليت بدني منظم در پيشگيري از ابتلا به پوكي استخوان توصيه مي شود.

هم چنين پزشكان دريافت كلسيم بيش از نياز عادي در موارد حاملگي و شير دهي و احتراز از بارداري مكرر و با فاصله كم را ضروري مي دانند.

زمين خوردن در افراد مسن شايع و از عوارض آن زخمي شدن، شكستگي و بستري شدن در بيمارستان است كه بدنبال آن شخص بطور موقت در انجام كارهاي شخصي خود ناتوان و از اجتماع منزوي مي‏گردد و دچار ناراحتي‏هاي روحي و رواني مانند افسردگي مي‏شود.

كف حمام بايد پوششي داشته باشد كه مانع از ليز خوردن بشود. دستگيره‏هايي در حمام نصب شود كه بتوان هنگام از دست دادن تعادل از آنها استفاده نمود. استفاده ازصندلي يا چهارپايه در حمام در جلوگيري از افتادن توصيه مي شود.

در آشپزخانه نيز بايد وسايل حفظ تعادل در دسترس باشد. پله‏ها مجهز به نرده باشد تا هنگام بالا و پايين آمدن بتوان به عنوان تكيه گاه از آنها استفاده كرد.

حركات ورزشي در آب، تحريكات الكتريكي پوست كه باعث تحريك عصب مي‏شود، همچنين داروها نيز در كاهش درد هنگام شكستگي استخوان اثر بخش هستند.

داروهايي مانند (بيسفوسفونات‏ها) باعث افزايش تراكم استخوان شده، سرعت و پيشرفت نازك شدن استخوان‏ها را به تعويق مي‏اندازد در نتيجه شانس شكستگي را كاهش مي دهند.