قلعه تاریخی بمپور به روایتی دیگر به قلم :احمد آچاک

پاتینجر» یک جهانگرد اروپایی که در سال 1810میلادی سفری به منطقه بلوچستان داشته است.

«پاتینجر» یک جهانگرد اروپایی که در سال 1810میلادی سفری به منطقه بلوچستان داشته است. در بازدید خود ازقلعه بمپوردرمورد محل احداث آن می نویسد: «افسانه و روایت عامیانه ای میان مردم بلوچستان حاکی است ، فرمانده ارتش عظیم ، هنگام عبور از این راه به سواران خود دستور داد تا توبره اسبان را از خاک و گل پر کنند و روی هم بریزند. تعداد سواران آنچنان زیاد بود که وقتی خاکها را بر روی هم انباشتند، تپه ای بر جای ماند». بر فراز این تپه قلعه «بمپور» ساخته شده که یکی از مشهورترین آثار تاریخی و دیدنی بلوچستان به شمار می آید. اگرچه روایت یاد شده اندکی مبالغه آمیز به نظر می آید، اما مروری بر ابعاد جغرافیایی تپه ، نشانگر آن است که خاک این تپه از مناطق دیگر به محل ساخت قلعه «بمپور» منتقل شده است.

قلعه به صورت دو تکه ساخته شده و از نظر ارتفاع ، این 2بخش با هم یکسان نیستند. صحن پایین که در ورودی در دیواره شرقی آن قرار گرفته و برجهایی چند نیز آن را احاطه کرده اند. علاوه بر این ، اصطبل اسبها و یک نقب برای فرار از محاصره به هنگام تسخیر احتمالی قلعه نیز وجود داشته است.قسمت فوقانی قلعه ارگ و حاکم نشین بوده است.بلندی تپه از صحن پایین بیشتر بوده به حدی که نفوذ به داخل ارگ برای مهاجمان به علت بلندی و شیب تند تپه ، کار ساده ای نبوده است. دردیواره اطراف قلعه 10برج دفاعی قرار داشته است.درباره تپه و قلعه واقع بر روی آن ، تحقیقات متعددی صورت گرفته است.از جمله فرانسوا بالسانی، محقق فرانسوی و معاون آکادمی امور دریاهای فرانسه که در سال 1335 ه.ش از قلعه بمپور دیدن کرده معتقد است : «آثاری که من در قلعه بمپور به دست آوردم طبق نظر متخصصان موزه لوور فرانسه ، حداقل مسبوق به دوره ساسانیان است».

دکتر بئاتریس دکاردی ، محقق و باستان شناس دیگری که در این منطقه مطالعاتی صورت داده می گوید:«اشیا و ظروف به دست آمده در تپه باستانی بمپور از نظر تاریخی ، تمدن اولیه سرزمین بلوچستان غربی را در این منطقه ثابت می کند؛ که این تمدن به منزله واسطه ای میان تمدن های غربی ایران و تمدن کهن سند پاکستان بوده است.به اعتقاد «دکاردی» سفالهای به دست آمده در بمپور متعلق به 2700 سال قبل از میلاد هستند و نشان می دهد این مکان در نتیجه خشک شدن تدریجی از آبادی افتاده است.درحالی که سابق بر این ، بسیار آباد بود و جمعیت زیادی را در خود جای می داده است.البته شباهت بنای قلعه بمپور با ساختمان های دوره ساسانی واقع در منطقه کرمان مانند قلعه دختر و قلعه بم نشانگر آن است که تاریخ اولیه این قلعه را می توان تا دوره ساسانی به عقب برد.

این قلعه از نظر نظامی ، اهمیت قابل توجهی داشته است و به مناسبت محل استراتژیک خود می توانست در مقابل هجوم بزرگترین قشون های نظامی نیز مقاومت کند. بنابراین ، مشخص است که استقرار قلعه در بالای تپه ، بر حسب تصادف انتخاب نشده است ؛ زیرا این تپه به گونه ای به اطراف مشرف شده که محال است یک مهاجم دور از چشم نگهبانان به قلعه بمپور نزدیک شود. به همین دلیل به نظر می آید قلعه بمپور یکی از قلاع نظامی قدیمی و مهم آسیا و خاورمیانه است.این قلعه علاوه بر موقعیت استراتژیکی ، تنها حدود 2کیلومتر با رودخانه فاصله دارد که از این نظر نیز موقعیت جالب توجهی دارد. قلعه بمپور در گذشته بلوچستان همواره استوارترین پناهگاه به شمار می آمده است.به همین دلیل ، بارها در زمان های مختلف و بخصوص در دوره قاجاریه محاصره وبه توپ بسته شده است.درسال 1257 و با شورش آقاخان محلاتی و حمایت محمدعلی خان (حاکم بمپور) حبیب الله خان شاهسون ، امیر توپخانه ارتش قاجار، به این قلعه یورش برد. در این دوره ، قلعه صدمات جدی دید؛ اما کاملا ویران نشد و قابل سکونت بود. در سال 1307هجری شمسی یک نیروی نظامی به سرکردگی سرتیپ امان الله جهانبانی قلعه را به توپ بست و بدین ترتیب ، یک قلعه تاریخی به ویرانه ای بدل شد. اگرچه طی سالهای اخیر آب باران ، باد و ریگ های صحرا بخشهایی از قلعه را از بین برده است ، اما بخشهای باقیمانده از قلعه ، همچنان بر فراز تپه ای چشم بینندگان را حتی از فرسنگها راه دور به خود خیره می سازد.

به قلم :احمد آچاک

Source: http://www.pahra.blogsky.com/1389/04/21/post-18045