سپاه پاسداران و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران

.تحریم ایران

سپاه پاسداران و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران

محمد امینی

بی بی سی

جمعی از فرماندهان سپاه پاسداران در حسینیه امام خمینی در مرکز تهران به سخنان رهبر ایران گوش می‌دهند

تحریم های بین المللی علیه ایران بر سر برنامه هسته ای این کشور، چه تحریم های سازمان ملل و چه تحریم های اضافی آمریکا و اتحادیه اروپا، تاکید ویژه ای بر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دارند.

مقامات جمهوری اسلامی از رهبری گرفته تا فرماندهان سپاه که سخنانشان در رسانه ها مطرح می شود، این تحریم ها را بی فایده خوانده و وضع آنها را مایه تقویت پایه های قدرت و توانایی در داخل ایران معرفی می کنند.

مقامات آمریکایی، از جمله هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه، در اظهارات متعددی خاطر نشان کرده اند که یکی از اهداف اصلی تحریم ها ضربه زدن به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حوزه های مختلف نظامی و مالی است.

استوارت لوی از مقامات ارشد وزارت خزانه داری ایالات متحده که یکی از مراجع پیگیری تحریم های ایران است، می گوید که "سپاه پاسداران تا حدود پنجاه درصد اقتصاد ایران را در دست دارد"، از همین رو آمریکا و متحدان این کشور امیدوارند که با فشار جدی روی سپاه بتوانند دولتمردان جمهوری اسلامی را به تغییر رفتار و نگاه بر سر برنامه هسته ای ایران وا دارند.

جایگاه سپاه پاسداران در تحریم های وضع شده حالتی چند گانه دارد. از یک طرف توان نظامی سپاه و کل حکومت مد نظر قرار گرفته و از سوی دیگر تلاش شده تا نقش آفرینی سپاه پاسداران در حوزه های مختلف داخلی و خارجی هدف قرار گیرد.

هوشنگ حسن یاری، استاد کالج نظامی سلطنتی کانادا معتقد است که یکی از نقاط کانونی قطعنامه های شورای امنیت و تحریم های اضافی آمریکا و اتحادیه اروپا آن است که از تجهیز بیشتر سپاه پاسداران و دستیابی این مجموعه به تکنولوژی های پیشرفته جلوگیری شود.

با این وجود، هرچه تحریم ها افزایش می یابد، اتکای بخش دولتی و کل حکومت جمهوری اسلامی روی سپاه پاسداران بیشتر و بیشتر می شود.

گروهی از ناظران می گویند که سپاه پاسداران در شرایط بحرانی پس از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته در ایران، بطور تمام عیار در نقش یک نیروی پلیسی ظاهر شد و حضور در چندین جبهه بطور همزمان می تواند اثرات کاهنده و منفی بر توان سپاه پاسداران برجای بگذارد.بسیاری از پروژه های داخلی، از جاده سازی و سد سازی گرفته تا پروژه های گازی و نفتی به سپاه پاسداران و بازوی مهندسی این نیرو واگذار شده است تا جایی که نگرانی برخی نهادهای داخلی، مانند شورای رقابت را برانگیخته است که از اثرات این انحصار و کنارگذاشتن بخش خصوصی در واگذاری پروژه ها ابراز نگرانی می کنند.

اما به نظر می رسد که دست برتر سپاه در این حوزه از حمایت قاطع حاکمیت جمهوری اسلامی برخوردار است.

پروژه های مختلفی طی سالیان اخیر و به ویژه در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد در حوزه های مختلف به سپاه پاسداران واگذار شده اند. این شاید از یک طرف خالی بودن جای سرمایه گذاران و متخصصان خارجی و داخلی در پروژه های مختلف، بویژه حوزه انرژی، را نشان دهد، اما از نگاه صاحبنظران، می تواند رفته رفته روی توان سپاه برای مقابله با تهدید های امنیتی و نظامی متنوع موجود، فشار مضاعفی تحمیل کند.

اخیرا خروج قرارگاه خاتم الانبیا، مرکز اصلی مهندسی و فنی سپاه پاسداران از فازهای ۱۵ و ۱۶ پروژه پارس جنوبی از نظر برخی ناظران بخاطر لمس فشار تحریم ها از سوی حکومت جمهوری اسلامی بوده است.

طیف دیگری از ناظران هم می گویند سپاه پاسداران بویژه در شرایط بحرانی پس از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته در ایران، بطور تمام عیار در نقش یک نیروی پلیسی ظاهر شد و حضور در چندین جبهه بطور همزمان می تواند اثرات کاهنده و منفی بر توان سپاه پاسداران برجای بگذارد.

در خصوص بحث تحریم ها، برخی فرماندهان سپاه در اظهاراتشان سعی کرده اند اثر تحریم ها را بی ارزش و این سیاست را حربه قدیمی سی ساله علیه جمهوری اسلامی معرفی کنند و در این راستا به تحریم های دوران جنگ علیه ایران اشاره می کنند.

ناظران در مقابل به دشواری های جمهوری اسلامی در همان سال های پایانی جنگ عراق علیه ایران اشاره می کنند که یکی از دلایل اصلی پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد بود. محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه پاسداران بارها در سخنان و خاطرات خود کاستی ها دوران جنگ و اثرات منفی آنها را مورد تاکید قرار داده است.

با این وجود، برخی معتقدند که احتمال دارد بخشی یا افرادی از سپاه پاسداران که گفته می شود دست بازی در واردات بی رویه کالا به ایران دارند، از تحریم ها برای افزایش منافع خود استفاده کند. مهدی کروبی رییس پیشین مجلس ایران و از نامزدهای منتقد به انتخابات ریاست جمهوری بارها از شرکت سپاه در فعالیت های مشکوک تجاری و اقتصادی انتقاد کرده و سپاه پاسداران یا حداقل طیف هایی در این نیرو را به داشتن قدرت بلامنازع در واردات کالا از طریق بارانداز های غیرقانونی متهم کرده است.

طیف عاقل و خردمند جمهوری اسلامی و سپاه با روند حرکت به سمت برخورد نظامی آمریکا و جامعه بین المللی با ایران مخالف و بدنبال پرهیز از تشدید تحریم ها هستند.

نیما راشدان، مدیر مرکز مطالعات جامعه مدنی در ژنو

اما دیدگاه دیگری هم هست که معتقد است سپاه پاسداران با توجه به ناآرامی های پس از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته، از ناحیه اثرات منفی اقتصادی تحریم ها بر مردم و رشد نارضایتی گسترده مردمی نگرانی های جدی دارد. نیما راشدان، مدیر مرکز مطالعات جامعه مدنی در ژنو از طرفداران این دیدگاه است. آقای راشدان با این دیدگاه که سپاه پاسداران طرفدار تحریم ایران و حتی حرکت به سمت برخورد نظامی آمریکا و جامعه بین المللی با جمهوری اسلامی است مخالف است و می گوید "طیف عاقل و خردمند جمهوری اسلامی و سپاه با این روند مخالف و بدنبال پرهیز از تشدید تحریم ها هستند".

در خصوص تاریخچه تحریم ها و میزان موفقیت آمیز بودن آنها، اردوگاه های فکری مختلفی وجود دارد. برخی، تحریم ها را سیاستی موفق می دانند که مثلا در مورد رژیم نژاد پرست آفریقای جنوبی یا در قضیه لیبی جواب مثبت داد. برخی دیگر، تحریم ها را با استناد به نمونه عراق و کره شمالی اهرمی ناموفق می دانند و برخی دیگر به دنبال نوسازی سیاست های تحریمی هستند که در آن شرکت های خصوصی و بین المللی انگیزه بیشتری برای همراهی با تحریم ها داشته باشند.

تا آنجا که به توان رزمی سپاه مربوط می شود، انتظار آمریکایی ها و متحدان غربی واشنگتن آن است که تحریم ها از گسترش توانایی سپاه جلوگیری کنند.

آقای حسن یاری معتقد است که صنایع نظامی ایران در طول سی سال گذشته توانسته به نوعی خودکفایی در تولید جنگ افزار و مهمات دست یابد و تحریم ها از این جهت نمی توانند بر کارآمدی سپاه و سایر نیروها در جمهوری اسلامی اثر منفی جدی داشته باشند. این استاد کالج نظامی سلطنتی کانادا البته بر این نکته تاکید می کند که کالاها و تجهیزاتی مانند برخی قایق های تندرو و اقلام دارای کاربرد دوگانه به ایران داده نخواهند شد و این امر می تواند کارآیی برخی بخش های سپاه پاسداران را تحت تاثیر قرار دهد.

از دید برخی ناظران، موفقیت آمریکا و غرب در ایجاد هماهنگی گسترده علیه سپاه پاسداران که نیروی اصلی حفاظت و پیشرفت برنامه هسته ای جمهوری اسلامی محسوب می شود، بالقوه می تواند فشارهای مختلفی بر جمهوری اسلامی وارد کند.

تنها زمان و وقوع تحولات ثابت خواهد کرد که آیا مخالفان برنامه اتمی ایران خواهند توانست از تحریم ها علیه سپاه پاسداران و کل حکومت جمهوری اسلامی یک سیاست موفق بسازند یا تحریم ها در عمل، مردم ایران را در مقابله با بحران بیرونی همانند دوران جنگ با عراق بسیج خواهد کرد.