شناخت قبایل مکران تحقیق ترجمه و تالیف : یوسف محتشمی

شناخت قبایل مکران تحقیق ترجمه و تالیف : یوسف محتشمی

بلوچستان به سبب موقعیت خاص جغرافیایی و وجود موانع طبیعی که بین بلوچستان و نواحی اطراف ان وجود دارد ازقبیل کویر ها و بیابان لوت در غرب و شمال غرب بلوچستان و وجود مناطق صحرایی جنوب قندهار و در پس این صحراها خشک وبی آب وعلف سلسله کوههای مرتفع و خشک همواره چون سد هایی مستحکم بوده اند که قوای هر نیروی مهاجمی را به تحلیل می برد و در تنگه ها و گذرگاههای کوهستانی داخل بلوچستان فرصت قلع و قمع هر لشکری را به مدافعان میداد .

این شرایط خاص سبب شده بود تا این منطقه همواره بعنوان پناهگاهی امن برای آوارگان و فراریان از دست حکام درآید . وجود گروههای خوارج در سده های اولیه هجری و قلاع اسماعیلیه در سده های میانه ، هجوم آوارگان ترک و غز در بحبوحه ایلغار مغول و کوچ شورشیان نکودری در زمان تسلط مغولان بر ایران همواره این منطقه را به عنوان بهشت فراریان معرفی می نمود .

 

در پس این مهاجرتها وجود تنوع قومی و نژادی را برای مکران به ارمغان آورده است . در این میان و از بیناین مجموعه قبایل گروهها و قبایل عربی النسل توانسته بودند برای خود وجه تمایزی خاص قایل شوند . این مقاله در پی معرفی قبایل عربی مکران است .

تاریخ بلوچستان همانند گذشته بسیاری از اقوام با روایت های و یا اشعار امیخته شده است از اشعار حماسی معروف بلوچی شعربلوچی حسب و نسب سروده میر جلال خان است که راوی تاریخ و گذشته قوم بلوچ را روایت میکند این شعر در مجموعه ای که توسط روزرنامه نگار انگلیسی لانگ. ایم . دیمزنی در قرن نوزدهم تحت عنوان « بلوچ قدیم شاعری» در لندن به چاپ رسیده و توسط میر خدابخش مری بجارانی در دهه 60 قرن بیستم میلادی به اردو ترجمه شده است .

شعر مزبور که توسط دیمزنی متعلق به سالهای 1300 میلادی تشخیص داده شده است . شاعر خود را از اولاد امیر حمزه معرفی می کند .اما مشخص نمیکند منظور وی از امیر حمزه کدام امیر حمزه است . این شعر که ترجمه ان به فارسی چنین است :

« از سرزمین حلب برخاسته ایم و در پی واقعه کربلا بسوی ( مکران) بمپور مهاجرت نموده ایم . پس از ان در سیستان اقامت کردیم .در ان زمان پادشاه سیستان شمس الدین بود که رفتاری دوستانه با بلوچها داشت . تا اینکه بدرالدین حاکم شد واو با بلوچها سر ناسازگاری داشت . سردار تمام بلوچها جلال خان همراه با 44 قبیله از سیستان بسوی سواحل گرم کیچ رهسپار شدند.»

در این روایت که داستان مهاجرت قومی بلوچها به رهبری قبیله رند و لاشار است اشاره ای به هویت عربی طوایف رند و لاشار دارد که خواستگاه انانرا حلب درشامات ( سوریه فعلی)میداند که در پی مهاجرتی طولانی سرانجام به مکران و کیچ رسیده اند . شاعر در پی این روایت 44 قبیله را همراه با قلمرو و پراکندگی انها در مکران مشخص می کند .

پزوهشگر انگلیسی دیگر جی . پی. تیت در کتاب خود « قدیم بلوچستان» که توسط پرفسور انور رومان به اردو ترجمه شده ذکر میکند: بسیاری از قبایل بلوچ علی رغم اطلاق بلوچ بودن خود را عربی النسل می دانند . تیت علاوه بر اذهان بر این مطلب در طبقه بندی ساختار اجتماعی مکران و دسته بندی، قبایل را به 4 طبقه یا ذات تقسیم می کند و در بین ذات یا طبقه اول دو طایفه گچکی و بلیده ای را ذکر میکند . وی گچکی ها را دارای ریشه هندی میداند . اما برای قبیله بلیده ای که قبل از ظهور گچکی ها انها را حاکم کل مکران می داند هویت عربی قایل است . تیت در صفحه 234 کتاب در باب تاریخ مکران ذکر میکند « تا اوایل قرن 16 تاریخ مکران پس از حمله غزنویان در پرده ابهام فرو رفته است و تا زمان موخر الذکر که ملوک الطوایف بر مکران حاکم بودند و لغت ملک از کلمه عربی به معنای حاکم گرفته شده است . در این دوره قبیله بلیده ای نمایان ترین قبیله بود . قبیله بلیده ای توانستند ملوک الطوایف را شکست داده و کل بلوچستان را متحد نمایند و تحت سیطره خود قرار دهند. .» تیت به نقل از راس روایت میکند« براساس تحقیقات راس خاطره بعضی از سرداران این قبیله تا اینک نیز در خاطر ه مردم کیچ موجود است و پیر مردان مکران دوره حکمرانی شاه بلار(بلال) بلیده ای را به یاد می آورند که بر یک قلمرو وسیع شامل کل ( از بیله و جهلاوان در شرق تا فنوج وگه در غرب )مکران حکومت می کرد . راس این موضوع را در سال 1868 میلادی ذکر میکند و این مسجل است که شاه بلار(بلال) در حدود سال 1729 بر سر اقتدار بود . این دوره همزمان است باسلسله جنگهای ایران و افغان اما ده سال بعد اقتدار بلیده ای ها توسط گچکی ها خاتمه داده می شود.»

تیت با قراردادان بلیده ای ها جزء ذات اول و برتر مکران قبیله بلیده ای را دارای هویت عربی و عرب النسل ذکر میکند

تیت با لیست کردن قبایل و طوایف مکران به ذاتهای مختلف از بین ذات و طبقه دوم قبیله رند رانیز جزء قبایل عرب ذکر میکند و یاد اور میشود انان یک شاخه از قبیله رند ساکن کچی هستند .وانان خود را عرب النسل می دانند و در مکران غربی درناحیه مند( نزدیک مرز ایران و پاکستان) سکنی دارند و از مالیات عوارض حکومتیمعاف هستند و به تمرد از قانون معروف و موجب ترس و وحشت قبایل قانونمند همسایه را فراهم نموده اند تیت علاوه بر رندها قبیله نوشیروانی ، هوت ومیر واری را نیز در طبقه (ذات) دوم قرار می دهد .

تیت علاو بر این دو قبیله فقط یک قبیله را از قبایل مکران دارای ریشه عربی می داند و ان قبیله شه زاده یا شیخ زاده است تیت این قبیله را در طبقه (ذات) سوم قرار میدهد. تیت یاداور می شود « شه زاده از قبایل خوش کردار و با سلیقه هستند نسلا" عرب بوده و و اول در سند ساکن بوده اند و سپس به مکران مهاجرت کرده و در جیونی و دشت مقیم شده اند . در بلوچستان ایران در باهو سکونت اختیار کرده اند

تحقیق ترجمه و تالیف : یوسف محتشمی

http://baluch.blogfa.com/post-70.aspx