مرگ نوجوان ۱۳ ساله بر اثر شكنجه؛ «سوريه به دست يك مشت جاني اداره مي شود»

تصوير حمزه الخطيب در دستان معترضان سوري كه از فيلمي در سايت يوتيوپ گرفته شده است.

شبكه تلويزيوني الجزيره در گزارشي به كشته شدن يك نوجوان سوري به دليل شكنجه پرداخته و نوشته است كه مرگ وي به دست نيروهاي امنيتي موجي از خشم را در شهر درعا برانگيخت.

حمزه الخطيب سيزده ساله در پي شكنجه به دست نيروهاي سوري جان خود را از دست داد.

الجزيره مي نويسد: حمزه دوست داشت وقتي باران در شهر آنها مي باريد و جوي هاي كوچكي مي ساخت با كودكان ديگر از روي آنها بپرد يا در آنها شنا كند. ولي خشكسالي چند سال گذشته او را از اين تفريح محروم كرده بود. به جاي اين كار پناه برده بود به پشت بام خانه شان كه در آنجا كبوتراني را پرورش مي داد و با چشم دنبال خط پرواز آنها را برفراز كشتزارهاي گندم و گوجه دنبال مي كرد كه با سماجت روي اين خاك خشك و سخت سبز مي شدند.

به گفته پسر عموي او، حمزه از خانواده پولداري نبود ولي هميشه با بي چيزتر از خانواده خود همدردي مي كرد:

«هميشه از پدرومادر خود پول مي گرفت و آن را ميان فقيران تقسيم مي كرد. خوب يادم است يك بار ۱۰۰ لير سوري (۲ دلار) داشت و مي خواست به كسي بدهد. پدر و مادرش گفتند پول زيادي است. ولي او گفت من دست كم جايي براي خواب و چيزي براي خوردن دارم ولي او هيچ ندارد و پدر و مادرش را قانع كرد كه آن پول را به مرد بي چيز بدهند.

ولي حمزه هنگامي كه به دست نيروهاي امنيتي بشار اسد افتاد چنين غمخواري نداشت. موجوديت انساني او به اندازه اي تنزل داده شده بود كه او را چون بسته اي گوشت و استخوان براي شكستن، كوبيدن و له كردن، كشيدن ناخن هايش مي ديدند تا زماني كه ديگر فريادهاي او خاموش شد.

او روز ۲۹ آوريل امسال در جريان يك تظاهرات در صيده در ده كيلومتري شرق درعا دستگير شد و روز سه شنبه ۲۴ ماه مي جسد مثله شده او به خانواده اش تحويل داده شد. روي جسد او كه پس از يك ماه به خانواده اش داده شد آثار پارگي، كبودي، سوختگي ناشي از شوك برقي و آثار تازيانه و كابل ديده مي شد. اسناد سازمان ديده بان حقوق بشر نشان مي دهد كه اين روش ها بارها و بارها در جريان سركوب تظاهرات سه ماه گذشته مورد استفاده نهادهاي امنيتي سوري در زندان ها قرار گرفته است.

به نوشته سايت الجزيره، چشمهاي حمزه باد كرده و سياه بود و روي بازوانش جاي گلوله ديده مي شد. گلوله از پهلوي او به شكم رسيده بود. روي سينه او نشان سوختگي بزرگي ديده مي شد. گردن او شكسته شده و آلت تناسلي اش بريده شده بود.

در نواري كه در يوتيوب گذاشته شده صداي مردي را مي شنويم كه مي گويد: «كميته هاي حقوق بشر كجا رفته اند؟ دادگاه بين المللي رسيدگي به جنايات عليه بشريت كجاست؟ خانواده اش يك ماه گذشته هيچ خبري از او نداشتند. حالا جسدش را تحويل مي دهند. علائم شكنجه روي بدن او به خوبي مشهود است.»

ويدئوي اوليه از روي يوتيوب برداشته شده ولي ويدئوي ديگري با پوشاندن بخش عضو جنسي قطع شده او هنوز روي يوتيوب هست.

به گفته پسر عموي او، وقتي مادر حمزه براي ديدن پيكر فرزندش آمد تنها بالاتنه او را نشانش دادند: «مي خواستيم به پدرش بگوييم كه پتو را از روي جسد برندارد. ولي او پتو را كنار زد و وقتي بدن حمزه را ديدن از هوش رفت. خيلي ها رفتند كمكش كنند و خيلي ها مشغول فيلمبرداري شدند.»

حمزه به گفته پسر عمويش خيلي سياسي نبود ولي همه مردم مي رفتند كه در تظاهرات شركت كنند. او هم رفت. حمزه با دوستان و خانواده اش ۱۲ كيلومتر از شهر خود جيزه در شمال غرب صيده راه افتاد. تيراندازي زماني شروع شد كه مردم به حاشيه صيده رسيده بودند.

پسر عموي حمزه مي گويد: «خيلي ها كشته شدند و يا زخمي شدند، خيلي ها هم بازداشت شدند. خيلي شلوغ شده بود و ما نفهميديم كي حمزه ناپديد شد.»

يك كنشگر نيز در منطقه با الجزيره گفت و گو كرد. به گفته وي، حمزه جزو ۵۱ نفري بود كه در ۲۹ آوريل توسط گردان امنيتي نيروي هوايي بازداشت شده بودند. برخي از دستگير شدگان از شكنجه شديد به دست اين نيروها خير داده اند:

«همه اين ۵۱ نفر را نيروي ضد شورش گردان امنيتي نيروي هوايي دستگير كرده بود. همه شان وقتي بازداشت شدند زنده بودند. ولي اين هفته ما ۱۳ جسد را گرفتيم كه همه شان به شدت شكنجه شده بودند. اين گردان يك گردان معروف به خشونت و بي رحمي است. ما فكر مي كنيم دست كم مرده ۱۲ نفر ديگر را در اين چند روز آينده به ما پس بدهند.»

در واكنش به ويدئوي پيكر مثله شده حمزه، «الدنيا»، تنها ايستگاه تلويزيوني متعلق به بخش خصوصي سوريه كه يك رسانه هوادار حكومت است در بخش عربي خود گفت و گويي با پزشك قانوني در دمشق در بيمارستان نظامي تشرين پخش كرد.

دكتر اكرم الشعر كه مدعي بود كالبد شكافي جسد حمزه در تشرين زير نظارت او انجام شده گفت آثاري از شكنجه در بدن ديده نشده و كبودي ها، كبودي هاي طبيعي جسد در حال تجزيه شدن است.

شهادت اين پزشك، از سوي ديگر، نخستين اعتراف رسمي از سوي دولت به بازداشت، زخمي شدن و كشته شدن شهروندان غيرنظامي در جريان عمليات نظامي منطقه درعا در پي انتقال آنها به زندان نهادهاي امنيتي دمشق است.

مركز پژوهش هاي حقوق بشر دمشق در گزارشي كه چند هفته پيش منتشر كرد، اعلام كرد كه انتقال پيكر ۲۴۴ تن كه در جريان سركوب نظامي در درعا صورت گرفته به بيمارستان نظامي تشرين گزارش شبكه الجزيره را مبني بر اين كه حكومت كوشش مي كند با جلوگيري از مداواي زخمي شدگان اين عمليات عمدا آنها را از ميان بردارد، تاييد مي كند.

در پي فيلمبرداري از پيكر حمزه، جسد وي در جيزه و پس از مراسم مذهبي به خاك سپرده شد. پس از اين خاكسپاري كودكان و نوجوانان اين شهر با شعارهايي در دست به راهپيمايي دست زدند. شعارهايي كه مي گفت حمزه شهيدي است كه به دست نيروهاي امنيتي به شهادت رسيد.

ورود نمايندگان رسانه هاي خارجي به سوريه ممنوع است و روزنامه نگاران محلي و پژوهشگران حقوق بشر در صحت ويدئوي حمزه ترديد نشان نمي دهند.

به گفته پسر عموي حمزه، علي الخطيب، پدر حمزه مي خواست بر عليه نيروهاي نظامي و امنيتي شكايت كند اما نيروهاي امنيتي و پليس به او هشدار دادند:

«آنها به پدر حمزه گفتند: ديگر دنبال اين ماجرا را نگير. مي داني اگر با رسانه ها صحبت كني چه بر سرت مي آيد.»

مادر حمزه نيز كه با پژوهشگران حقوق بشر صحبت كرده بود به گفته آنها حاضر نبود جزييات دستگير شدن و مرگ پسرش را بيش از اين بشكافد.

به گفته مادر حمزه، پدر حمزه به مدت كوتاهي روز شنبه بعد از ظهر بازداشت شد. پليس به او گفته است كه شهادت بدهد پسرش را سلفي هاي مسلح (افراط گرايان سني) كه بنا به ادعاي حكومت ناآرامي ها زير سر آنهاست، كشته شده.

پسر عموي حمزه گفت: «پدر حمزه نزديك به نيم ساعت به يك شعبه امنيتي مراجعه كرد. برخورد خوبي با او داشتند.»

به گزارش ديده بان حقوق بشر، شكنجه در زندان هاي سوريه مدتها بود كه به عنوان بدترين نوع شكنجه در جهان معروف بود. اما اين شكنجه امروزه ديگر يك امر عادي و گسترده شده است.

ريكت پاتل، رئيس سازمان اواز كه به موارد تخطي از حقوق بشر در اين كشور رسيدگي مي كند مي گويد: «ميزان اعدام و شكنجه در سوريه با گسترش سيستماتيك آن به سطح جنايت عليه بشريت رسيده است. كمپين ما عليه تروريسم گسترده و هراس افكني است. حكومت شكنجه را پنهان نمي كند و عمدا قربانيان شكنجه هاي سخت را به ميان اجتماع مي فرستد تا با نشان دادن آنها به مردم ايجاد هراس كند.»

اگر هدف حكومت تبليغ درنده خويي خود است، به نظر مي رسد كه اثرگذار است. چند ساعتي پس از نمايش ويدئوي پيكر مثله شده حمزه در شبكه هاي اجتماعي تظاهراتي در درعا صورت گرفت كه در آن صدها شهروند خشمگين بر عليه اقدامات نظامي ماموران به خيابانها ريختند و خشم خود را از شكنجه و مرگ حمزه اعلام كردند.

يك كنشگر حقوق بشر در منطقه درعا گفت: مردم واقعا از رويداد مرگ حمزه به خشم آمده اند. اين دليل ديگري است كه نشان مي دهد حكومت به دست يك مشت جاني اداره مي شود كه از عهده هيچ رفرم و اصلاحاتي برنمي آيند.

يك هفته پس از بازگشت پيكر حمزه به شهر خود، صفحه فيس بوكي به نام «ما همه حمزه الخطيب هستيم» به او اختصاص داده شده كه بيش از ۶۰ هزار نفر در آن فعال اند. اين صفحه يادآور كمپين فيس بوك خالد سعيد، جوان مصري كه مرگش در زندان نيروهاي امنيتي سال پيش خيزش قاهره را پي افكند.

در سوي ديگر سوريه در شمال شرق اين كشور رزان مصطفي، سخنگوي نيروهاي مخالف جنبش كردها گفت او و ديگران نيز ويدئوهاي خشم برانگيز در اختيار دارند:

«ويدئوي حمزه نه تنها سوريه كه همه مردم جهان را متاثر كرد. اين گونه اعمال غيرقابل پذيرش و غير موجه است. اين كار به اين دليل صورت گرفته است كه جلوي تقاضاهاي مردم را بگيرند.»

به گفته خطيب تظاهركنندگان با اين گونه اقدامات وحشيانه بيش از پيش به خشم مي آيند: «حالا مردم بيشتري به خيابانها خواهند ريخت. ما نيروهاي امنيتي سوريه را مسئول شكنجه و مرگ اين كودك مي دانيم. حتي اگر خودشان انكار كنند.»

برخي از واكنش ها نياز به كلمه نداشت. گرچه پدر حمزه از دو زن خود ۲۰ فرزند دارد خشم او از مرگ حمزه چيزي كم از پدر تنها فرزند نبود.

پسر عموي حمزه مي پرسد: «اگر آدم ويدئوي بچه خودش را ببيند، چه حس مي كند؟ من هرگز نديده بودم پدر حمزه اصلا در عمر خود گريه كرده باشد. حالا فقط اشك است كه در صورت او ديده مي شود.»