از ابوموسی تا بیت المقدس

وزیر امور خارجه امارات ادعای چند روز پیش خود در مورد تصرف جزایر سه گانه توسط ایران و تشبیه این کشور به اسراییل را تکرار کرده است

از ابوموسی تا بیت المقدس
مهرداد فرهمند
بی بی سی

وزیر خارجه امارات متحده عربی، بتازگی لحنی نامعمول در گفتار دیپلماتیک با ایران برگزیده، این کشور را به اسرائیل تشبیه کرده و با وجود واکنش ایران بار دیگر بر موضع خود پای فشرده است.

عبدالله بن زاید آل نهیان، سه شنبه گذشته در جلسه مجلس مشورتی امارات گفت که سه جزیره "عربی" ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، همچون سرزمینهای فلسطینی در "اشغال" دولتی غیرعربی اند و او به عنوان یک اماراتی، به "اشغال این بخش از سرزمین خود" حساسیت بیشتری نسبت به سرزمینهای فلسطینی دارد.

سخنگوی وزارت امورخارجه ایران اظهارات شیخ عبدالله را نسنجیده خواند اما او امروز بار دیگر در دیدار با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی خواهان پایان "اشغالگری" ایران شد و گفت به مصلحت ایران است که برای بهبود روابطش نه تنها با امارات بلکه با جهان عرب، به "اشغال" سه جزیره پایان دهد.

با وجود نامتعارف بودن اظهارات وزیرخارجه امارات، به نظر نمی رسد که این اظهارات هدف خاصی را در مناسبات دو کشور نشانه رفته باشد.

تاکنون مناقشه بر سر سه جزیره ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک هیچگاه از بیانات شفاهی و روی کاغذ فراتر نرفته و در مناسبات ایران و امارات متحده عربی هم اثر چندانی نگذاشته است.

بگو مگوی ملایم دیپلماتیک؛ کلیشه ای روزمره

مقامهای اماراتی معمولاً در مناسبتهای مختلف، بویژه نشستهای شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب ادعای خود را بیان می کنند و ایران را هم هدف انتقاد قرار می دهند که چرا به درخواستهایشان برای حل این مناقشه پاسخی نمی دهد.

وزیر امور خارجه امارات ادعای چند روز پیش خود در مورد تصرف جزایر سه گانه توسط ایران و تشبیه این کشور به اسراییل را تکرار کرده است

با تلاش امارات، این ادعا به بندی ثابت و همیشگی در صورت جلسه ها و بیانیه های پایانی نشستهای سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب هم تبدیل شده است.

وزارت امورخارجه ایران هم هر بار که این ادعا مطرح می شود، در قالب بیانیه یا اظهارات شفاهی سخنگوی وزارتخانه، ادعای امارات را بی اساس قلمداد و ابراز آمادگی می کند که این مناقشه از راه مذاکره حل شود.

این بگو مگوی ملایم دیپلماتیک با گذشت سالها به کلیشه ای عادی و روزمره تبدیل شده، نه امارات گامی عملی برای به کرسی نشاندن ادعای خود برداشته و نه خشم ایران از صدور جوابیه های کلیشه ای فراتر رفته است.

سه شنبه گذشته هم که شیخ عبدالله بن زاید، ایران را به اسرائیل تشبیه کرد، پاسخ ایران لحن ملایمی داشت.

رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران ابراز امیدواری کرد که در نقل اظهارات شیخ عبدالله اشتباه و بی دقتی شده باشد، امارات را کشوری دوست خواند و مناقشه بر سر جزایر را "سوء تفاهم" نامید.

اینکه وزیرخارجه امارات با وجود واکنش ایران بار دیگر بر موضع خود پافشاری کند امری نامعمول نیست و بلکه، بخشی از وظایف او به عنوان متصدی دستگاه سیاست خارجی دولت متبوعش است.

ادعای مالکیت بر سه جزیره، بخشی از سیاست خارجی رسمی امارات است و طبیعی است که وزیرخارجه این کشور هرجا که در معرض پرسش خبرنگاران قرار گیرد موضع رسمی کشورش را تکرار کند.

ادعای مالکیت بر سه جزیره، بخشی از سیاست خارجی رسمی امارات است و طبیعی است که وزیرخارجه این کشور هرجا که در معرض پرسش خبرنگاران قرار گیرد موضع رسمی کشورش را تکرار کند.این رویه در دیگر کشورهای جهان هم مرسوم است، نمونه ای از آن اختلاف 65 ساله روسیه و ژاپن بر سر جزایر کوریل است.

همه مقامات ژاپنی موظفند در دیدارهای رسمی با مقامات روس ادعای خود را مطرح کنند، حتی هنگامی که طرفین بر سر میز عقد قراردادهای تجاری می نشینند، طرح ادعای ژاپن از زبان نمایندگان این کشور بخشی از تشریفات مراسم است که همانجا با واکنش تشریفاتی روسها هم مواجه می شود.

اظهاراتی نامتعارف بین المللی در چارچوب جدلهای داخلی

البته در اینکه سخنان وزیرخارجه امارات در تشبیه ایران به اسرائیل، اظهارنظری نامتعارف است تردیدی نیست اما این اظهارنظر را بیشتر باید در چارچوب جدلهای سیاسی داخلی امارات بررسی کرد.

سه شنبه گذشته در مجلس مشورتی امارات، شیخ عبدالله که برادر حاکم امارات نیز هست، در مورد عملکرد وزارتخانه خود مورد بازخواست قرار گرفته بود؛ مشاوران حاکم امارات بر عملکرد او در زمینه برنامه هسته ای کشورشان، بدرفتاری با شهروندان اماراتی در برخی کشورها و مسائلی دیگر انتقاد داشتند و اینکه شیخ عبدالله بالاخره مسئله سه جزیره را به کجا رسانده هم ابزار خوبی برای مخالفان او بود تا پرونده اش را سنگین تر کنند.

در دعوای سیاسی، پاسخهای تند و دندان شکن شیوه معمولی در گریز از معرکه است و به نظر می رسد شیخ عبدالله با دست یازیدن به همین شیوه بود که الفاظ "میهن پرستانه" اش را به صورت منتقدان کوبید.

شیخ عبدالله که پیش از تصدی وزارت خارجه، وزیر اطلاع رسانی امارات بوده، شاید توسل به این موضعگیری بی سابقه را با علم به این برگزید که گرد و خاکی که مطبوعات با این سوژه جنجالی برپا خواهند کرد، چشم مخالفانش را کور خواهد کرد.

در عمل هم چنین شد و مطبوعات عربی از ستایش او دریغ نکردند.

واکنش در مطبوعات عربی

در این موج مطبوعاتی، مقاله ای که دو روز پیش در روزنامه نشنال، نشریه انگلیسی زبان چاپ ابوظبی منتشر شد بیش از بقیه درخور توجه بود.

نویسنده مقاله، سلطان قاسمی، سرمایه دار اهل شارجه که در دانشکده مدیریت دولتی دوبی هم تدریس می کند، ضمن تمجید از شیخ عبدالله و اینکه "ابوموسی بیت المقدس امارات است"، تصویری هم از زندگی در ابوموسی عرضه کرد، جزیره ای که مردم ایران با وجود همه تبلیغاتی که در موردش می شود چندان شناختی نسبت به آن ندارند.

آن گونه که در روزنامه نشنال آمده، ابوموسی تنها یک درمانگاه، یک فروشگاه کوچک مواد غذائی و یک تلفنخانه دارد و شمار دانش آموزان تنها مدرسه اش که سی سال پیش چهارصد نفر بوده به یکصد و پنجاه نفر کاهش یافته است.ابوموسی بر خلاف تنب بزرگ و کوچک، جزیره ای مسکونی است و بیشتر ساکنانش شهروندان اماراتند که بر اساس قراردادی میان ایران و امارات حق اقامت دائم در این جزیره دارند.

آن گونه که در روزنامه نشنال آمده، ابوموسی تنها یک درمانگاه، یک فروشگاه کوچک مواد غذائی و یک تلفنخانه دارد و شمار دانش آموزان تنها مدرسه اش که سی سال پیش چهارصد نفر بوده به یکصد و پنجاه نفر کاهش یافته است.

نویسنده در ادامه، رفتار ایران با اماراتی های ساکن ابوموسی را به رفتار اسرائیل با فلسطینیان تشبیه و دولت ایران را متهم کرده که سیاست اعمال فشار بر اماراتی های جزیره را در پیش گرفته تا زادگاه خود را برای همیشه ترک کنند.

در مقابل مانور مطبوعات اماراتی بر سر سه جزیره، در ایران از سالها پیش به مطبوعاتی ها توصیه شده که ادعاهای امارات بر جزایر را نادیده بگیرند و از مرز چاپ پاسخهای رسمی و کلیشه ای وزارت امورخارجه فراتر نروند.

با این حال، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در تازه ترین اظهاراتش به وزیرخارجه امارات هشدار داده که "تکرار این حرفها واکنش شدید مردم ایران را به دنبال دارد".

"واکنش شدید" می تواند گستره ای از تجمع گروههای هوادار حکومت در مقابل سفارتخانه امارات تا بسیج سازمان یافته یا خودجوشی علیه ادعای امارات در فضای مجازی را به همراه داشته باشد.

اما عامل تعیین کننده در سرانجام این جبهه گیریها، نه اظهارات نامتعارف است و نه واکنش به آنها؛ وزنه سنگین داد و ستدهای هنگفت اقتصادی ایران و امارات است که هر سه جزیره ابوموسی و تنب بزرگ و کوچک را در دیگر کفه ترازو با پرکاهی همسنگ می کند.