مذاکرات پاکستان-آمریکا؛ برگ برنده پاکستان در منطقه؟

هیات مذاکره کننده پاکستان، دست کم اعضای نظامی این هیات، اوایل هفته جاری وارد آمریکا شدند و ژنرال کیانی تا کنون با فرماندهان ارشد نظامی آمریکا از جمله ژنرال دیوید پتریوس و آدمیرال مایک مولن و مقامات ارشد وزارت دفاع آمریکا در فلوریدا و واشنگتن دیدار و گفتگو کرده است.

مذاکرات استراتژیک پاکستان و آمریکا رسما از روز چهارشنبه ۲۴ مارس شروع می شود. گفتگوهایی شبیه این مذاکرات پیشتر در اواسط سال ۲۰۰۸ میلادی برگزار شده بود اما مذاکرات ۲۴ مارس واشنگتن از جهات مختلف متفاوت است و در واقع می توان آن را اولین در نوع خود بین دو کشور دست کم در سالهای اخیر خواند.

اهمیت مذاکرات استراتژیک پاکستان و آمریکا را می توان در چند نکته مشاهده کرد: اول اینکه همانگونه که ریچارد هولبروک نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان و پاکستان تاکید کرده این برای اولین بار است که در مذاکرات اخیر استراتژیک بین دو کشور، وزیر امور خارجه آمریکا سرپرستی هیات آمریکا و همتای پاکستانی وی رهبری گروه دیدار کنندگان پاکستانی را بر عهده دارند.

اما شاید نکته پر اهمیت تر حضور پررنگ فرماندهان ارشد نظامی پاکستان در هیات پاکستانی باشد.

ژنرال اشفق کیانی فرمانده ارتش پاکستان در این مذاکرات شرکت می کند و بر اساس گزارشها رییس سازمان اطلاعات پاکستان موسوم به آی اس آی نیز در این دیدار ها حضور دارد.

اما اهمیت مذاکرات استراتژیک دو کشور و بویژه اهمیتی که پاکستان برای این مذاکرات قایل است را شاید بتوان در یک نکته دیگر نیز دید و آن رایزنیهای دو طرف بویژه رایزنیهای نظامیان پاکستانی با همتایان آمریکایی خود، قبل از شروع اصلی مذاکرات بین دو گروه به سرپرستی وزرای خارجه دو کشور بوده است.

هیات مذاکره کننده پاکستان-- دست کم اعضای نظامی این هیات-- اوایل هفته جاری وارد آمریکا شدند و ژنرال کیانی تا کنون با فرماندهان ارشد نظامی آمریکا از جمله ژنرال دیوید پتریوس و آدمیرال مایک مولن و مقامات ارشد وزارت دفاع آمریکا در فلوریدا و واشنگتن دیدار و گفتگو کرده است.

حضور نظامیان ارشد پاکستانی در مذاکرات بین اسلام آباد و واشنگتن و دیدار نظامیان پاکستانی با مقامات ارشد نظامی و دفاعی آمریکا و این نکته که چند روز پیش از سفر مقامات نظامی پاکستان به آمریکا ژنرال کیانی در حرکتی غیر معمول با فرماندهان ارشد پاکستان در خصوص دیدار از آمریکا دیدار و گفتگو کرده از یک سو نشانگر نقش کلیدی ارتش در سیاست پاکستان است و از سوی دیگر نشانگر اهمیتی است که مقامات پاکستانی به خصوص نظامیان این کشور برای روابط بین دو کشور در زمینه های نظامی و دفاعی و در چارچوب وضعیت کنونی منطقه از جمله استراتژی جدید آمریکا و مقابله با تروریسم قایل هستند.

اما خواسته های دو طرف از یکدیگر در مذاکرات استراتژیک چیست؟

به نظر می رسد که در مقایسه با پاکستان- اهداف آمریکا در مذاکرات استراتژیک محدودتر و با محور استراتژی این کشور در منطقه و معضل افغانستان و نقش پاکستان در این استراتژی خلاصه شود.

اما اگرچه برای پاکستان محور اصلی مذاکرات می تواند همان وضعیت منطقه و معضل افغانستان باشد ولی به نظر می رسد که مقامات پاکستانی در رابطه با این محور اصلی موارد جانبی دیگری را در مقابل آمریکا قرار دهند و از این مذاکرات بیشترین بهره را ببرند.

کمکهای اقتصادی-کمکهای نظامی و تکنولوژیکی- مبادلات اطلاعاتی- امنیتی و نظامی و موضوع استفاده آمریکا از هواپیماهای بدون سرنشین در خاک پاکستان و همچنین موضوع کمک آمریکا به صنایع هسته ای غیر نظامی پاکستان مشابه آنچه بین واشنگتن و دهلی نو امضا شد از جمله موضوعات مود علاقه طرف پاکستانی است.

افغانستان محور اصلی برای پاکستان

اما در این رابطه بسیاری از ناظران معتقدند که پاکستان تلاش دارد تا ضمن جلب کمکهای جانبی آمریکا خود را به عنوان برگ اصلی حل مشکل افغانستان مطرح کند و به عبارتی به مقامات آمریکایی بقبولاند که همکاری استراتژیک با پاکستان نه در کوتاه مدت بلکه در دراز مدت در عمل می تواند به کنترل خشونتها در افغانستان کمک کند و در نهایت به حل مشکل افغانستان بیانجامد.

عملیات ارتش پاکستان در مناطق شمال و شمال غربی این کشور و نتایجی که به بار آورده است بویژه عملیات در منطقه وزیرستان شمالی را می توان پیش زمینه طرح اسلام آباد برای همکاریهای دراز مدت با آمریکا تعبیر کرد.

اما مهمتر از این عملیات تحولات اخیر در خصوص دستگیری تعدای از اعضای ارشد طالبان بویژه طالبان افغانستان در پاکستان است؛ از جمله ملاعبدالغنی برادر، ملا عبدالکبیر، ملا عبدالسلام و ملا امیر محمد که همگی از اعضای ارشد طالبان افغانستان و تعدادی از آنها از عضای شورای کویته هستند - شورایی که گفته می شود تحت رهبری ملا محمد عمر رهبر طالبان است و با همکاری طالبان پاکستان و القاعده عملیات علیه نیروهای خارجی را راهبری می کند.

دستگیری این تعداد از رهبران ارشد طالبان افغانستان به فاصله بسیار کوتاهی از یکدیگر از یک سو تردیدهایی را در خصوص صداقت پاکستان در عملیات علیه ستیزه جویان در بین ناظران سیاسی منطقه ایجاد کرد چرا که به نظر بسیاری از تحلیلگران سیاسی -امنیتی تحرکات سران ارشد ستیزه جوی طالبان اصولا در زیر رادار سرویسهای امنیتی پاکستان قرار داشته است.

از سوی دیگر این دستگیریها در عمل ضرورتا به معنی کمک به پیشبرد سیاست مذاکره با طالبان که از سوی دولت افغانستان دنبال می شود و از حمایت آمریکا نیز برخوردار است نبوده است.

کای آیده نماینده پیشین سازمان ملل متحد در افغانستان بشدت از این بازداشتها انتقاد کرده است.

او اخیرا در گفتگویی با بی بی سی گفت که این دستگیریها کانالهای تماس مخفی سازمان مل متحد با طالبان را بطور کامل بسته است. وی افزود که بازداشت دهها فرمانده طالبان تاثیر منفی بر روند گفتگو ها داشته است. گفته می شود که مقامات دولت افغانستان نیز از این اقدام پاکستان خشنود نیستند. البته مقامات پاکستانی ادعاهای آقای آیده را رد کرده اند.

آنگونه که از اظهارات آقای آیده بر می آید دستگیری رهبران طالبان اعتماد ایجاد شده را بین آنها و مذاکره کنندگان غربی در عمل از بین برده است و مدت زیادی طول خواهد کشید تا این اعتماد بازسازی شود.

اما منفعت پاکستان از این بازداشتها چه می تواند باشد؟

پاکستان همواره از سوی آمریکا تحت فشار بوده است تا درخصوص مبارزه با ستیزه جویان و بازداشت آنها اقدامات عملی انجام دهد. این بازداشتها البته با استقبال مقامات آمریکایی روبرو شده است و در کوتاه مدت می تواند نشانگر عزم پاکستان در مقابله با ستیزه جویان باشد. اما به گفته ناظران هدف غایی پاکستان با توجه به شرایط و زمان بازداشت رهبران طالبان می تواند به عنوان سیاست راهبردی پاکستان در افغانستان تعبیر شود.

به عبارتی دیگر با بازداشت این افراد که گفته می شود در برخی از تماسهای نه ضرورتا نزدیک با مذاکره کنندگان غربی قرار داشته اند اکنون این اسلام آباد است که در عمل سر نخ ارتباط بازداشت شدگان با رهبران ارشدتر طالبان و اتصال آنها با مذاکره کنندگان غربی را در دست دارد.

به نظر می رسد با توجه به شرایط منطقه مقامات پاکستان به این نتیجه رسیده اند که شرایط کنونی در منطقه به مانند سالهای دهه ۹۰ میلادی و کنترل کامل کابل از سوی حامیان پاکستان نیست و با تغییر شرایط سیاسی در افغانستان اکنون حضور گروههای مورد حمایت پاکستان به عنوان بخشی از ساختار قدرت در کابل راهکار سیاست خارجی پاکستان در افغانستان است.

شاید اظهارات ژنرال حمید گل رییس سابق سازمان استخبارات پاکستان بتواند تاییدی بر این نگاه باشد.

ژنرال گل اخیرا در گفتگویی به بی بی سی گفت: «آمریکا و کرزی به تاریخ پیوسته اند. آینده متعلق به طالبان است.» به گفته او برای پاکستان غیر عقلانی است که تمام تماسهای خود را با رهبران آینده افغانستان از بین ببرد.

با توجه به این متغیرها به نظر می رسد که پاکستان معتقد است که می تواند مقامات آمریکا را مجاب کند که اسلام آباد کلید اصلی مذاکره با طالبان را در دست دارد و تمام راه ها در این خصوص از اسلام آباد می گذرد و در کنار این سیاست همچنین بتواند اهداف میان مدت تر خود در زمینه تبادلات اقتصادی-سیاسی و امنیتی با آمریکا را نیز برآورده سازد.

در حالیکه آمریکا در تلاش است تا هرچه زودتر به معضل افغانستان خاتمه دهد و به تعهد خود به خروج نیروهایش از افغانستان پایبند بماند، این امکان وجود دارد تا به معاملاتی با پاکستان برسد اما در عین حال هر گونه معامله استراتژیک غیر کنترل شده با اسلام آباد بالقوه می تواند باعث ایجاد تنش بین این کشور و دیگر بازیگران صحنه افغانستان مانند روسیه و هند و حتی ایران شود و بار دیگر منطقه را به بازی جدیدی بکشاند، بازی ای که به نظر برخی از تحلیلگران می تواند منطقه را به وضعیت سالهای دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی برگرداند.

BBC