آئین حج؛ تجلی مدنیت گرایی انسان بقلم؛ ابراهیم حسین بر

آنگاه که سفیر اسلام به پیش ایرانیان آمد، گفت؛ من حامل پیامی برای پادشاه ایران هستم و آن بزرگترین رسالت اسلام است که انسان را از بندگی بندگان و خواری رها سازد و به سرشت آزاد انسان رهنمون نماید.

با آغاز دهه اول ذی الحجه، موسم حج فرارسیده است و بار دیگر کنگره عظیم حج، تجلی وحدت و یکتاپرستی در گرداگرد کعبه شریف گردیده است.

حج، فریادی بلند دارد و همه ی آن در پرستش خداوند بجای پرستش انسان و شعائر انسانی و تصنعی و فریبنده، خلاصه می گردد.

اینکه تلاش و مبارزه حق و حقانیت با باورها و مذاهب گوناگون آمیخته شده و تا همین اکنون هم هیچ فرهنگ خاص بشری را نمی توان یافت که تهی از بافت اساطیری و مذهبی باشد، امری طبیعی، دترمینیک و خردمندانه است، زیرا که فطرت انسان عنصری غیر قابل تغییر است و همواره نفس سرکش را به راستی و درستی فرامی خواند.

اما حج، بر محور وحدانیت و دوری از فریب و ریا، با زبان و لباس اخلاص، جلوه ای دیگر دارد، پیام حج اما پیامی جهانی ست، چراکه از دگرسانی های قومی و نژادی و زبانی فراتر است و آن پیوستن و الحاق به جریان پرعظمت و باشکوهی است که همچون مرواریدهای درخشان با جلوه ای درخشان و سفید و منظم، آیات و مشاعر یکتاپرستی را طواف می گویند، با انسجامی بی مانند و با نظمی بی نظیرتر از یک ارتش قدرتمند، هم نوا و همکلام با هم نوعان خود، اتحاد شکل گرفته را فریاد می کشند و از تن پرستی و ابلیس پرستی بیزاری می جویند.

· پیام حج احترام به جایگاه انسان است، در گرو هر مذهب و فرهنگی که باشد، هیچ شکی وجود ندارد که فرهنگ و فولکور و رسوم و باورهای همه جوامع، زشتی ها، خرابی ها و تبعات نامطلوب، بازدارنده و ارتجاعی نیز در کنار عناصر سازنده خود داشته است و بدون تغییر و اصلاحات مدبرانه و به موقع و کارساز در آنها، حرکت توده های بشری در جهت پیشرفت اقتصادی- اجتماعی، شکوفایی فرهنگی و کمال مادی و معنوی نامیسر است، ولی چنین مأمولی نه با نفی و ریشخند و تحقیر و اهانت فرهنگ ها و مذاهب بشری، آنگونه که برخی از اشخاص مدعی تجزیه طلبی به آن ابتلا گشته اند، بلکه با پژوهش و درک و شناخت و نقد و بررسی علمی و ساینتفیک آنها، آنهم در یک همفکری و تفاهم گسترده ملی قابل تحقق است.

· پیام حج، گرویدن به مدنیت جمعی و فاصله گیری از فردگرایی و تمییز قومی و نژادی است، گزینش نامعقول رنگ، زبان، نژاد و قومیت از جامعه بشری بشکل خارج از قاعده و حدود پذیرفته شده و تحمیل تخیلات فردی و آلودگی های ذهنی به جامعه در حال رشد، ناهنجاری است که در آئین حج مورد تقبیح قرار می گیرد.

· نمایش و نمود وصف ناپذیر وحدت کلامی، زبانی و فکری، در عین چندگانگی زبان، تعلق و تفکر، بزرگترین دستاورد و موفقیتی برای این ایدئولوژی عظیم و جهانشمول است که در مراسم حج به رخ جهانیان می نماید، ایدئولوژی ای سراسر معناگرا و روحانی که همیشه در برابر آرمان های پوچی گرایی و اومانیستی، انزوا و گزینش نژادی و انحصارسازی قومی و ایزوله سازی فرهنگ و تفکر قرار می گیرد و چنین بدعت های ناپایدار و فانی را به چالش می طلبد.

· حج، آفرینش یک انسان جدید و بازسازی فطرت پاک انسان است، در حج واقعی و مقبول، سنگ زدن به مظاهر شیطانی و رمی جمرات ابلیسی و تلبیسی و دست کشیدن از خلق و خوهای ناسازگار با سلامت جامعه بشری صورت می گیرد. تقبیح تهمت و افترا، عمل در گرو تفکر و تعقل و دوری از جهالت فکری و عقیدتی و رفتارهای مجنون وار از معیارهای حج مقبول است.

· پیام دیگر حج، گرامیداشت انسان و نوع دوستی انسان است، در واقع هیچ انسان و حرکت انسان نمایی بدون کسب مراودات اجتماعی و وحدت نظری و فکری حداقل با بخشی از جامعه نمی تواند راه سعادت را بپیماید و به موفقیت برسد و هیچ موفقیتی در گرو تخریب و مخدوش نمودن شخصیت و فرهنگ دیگران نیست.

· حج در واقع یک چرخه مطلوب و ایده آل از زندگی انسان را به نمایش می گذارد، از آغاز تا پایان حج، اهمیت نهادن به بهداشت و سلامت جسمی و عقلی، فردی و اجتماعی و تلاش و ریاضت برای رسیدن به یک جامعه سالم و پرهیز از سرایت بیماری های جسمی، فکری و سیاسی به اقشار سالم جامعه مورد تاکید قرار می گیرد.

· حج ابراهیمی که این آئین تاریخی با سمبل ایثار و گذشت این پیامبر بزگوار گره خورده است، حاوی درون مایه ای بسیار عمیق، ارزشمند و روحانی است که جهان آشفته و نگران امروز، تشنه ی آن است و آن پای نهادن بر خواهشات نفسانی و قربانی نمودن هرآنچه انسان را از درست زیستن باز می دارد، حج سرتاسر آموختن است و درست سخن گفتن و محترم شمردن عقاید و باورهای دیگران و پرهیز از دامن زدن به اختلافات و ایجاد تنش و تشویش در جامعه. دورویی، نفاق، ریا و نیرنگ، فریب و تزویر، خودپرستی و بیگانه پرستی، هدف سازی در قالب سازمان، حزب و جبهه و حرکت های سیاسی و مذهبی برای چندپاره نمودن سرزمین هایی که مردم آن از آغاز روایت تاریخ تاکنون بر مذهب و کیش اتحاد و همزیستی در خانه ی خود گردآمده اند، همه و همه می بایست قربانی شوند و ذبح گردند.

· در حج مانند همه اصول و فروعی که در اسلام بیان گردیده اند، اخلاق، سیاست ورزیدن، اقتصاد و تفکر بر پایه ی اخلاق و روش و منش اخلاق مدار، یک مولفه ی برجسته است و اخلاق را متضمن پذیرش و مقبولیت دعوت و حرکت انسان معرفی می نماید. اخلاق در حج آنچنان حائز اهمیت گردیده است که حتی ایجاد مزاحمت و رنجش هم نوعان انسانی و مذهبی و حتی حیوانات و نباتات موجب تردید در مقبولیت حج می شود.

· حج، یادآوری مسئولیت انسان در قبال اعمال و رفتار خود، چه فردی و چه اجتماعی است که انسان به هوش باشد هیچ عملی از او بیهوده نخواهد بود و هر کنش و واکنش او تبعات مثبت و منفی در پی خواهد داشت، مراقبت بر احوال شخصی و حالاتی که بر یک حج گذار در شرایط احرام لازم است و برآنچه در پیرامون او درحال وقوع است، آسیب نرساندن به موجودات زنده و حیوانات و درختان و گل ها، آسیب نرساندن به خود و به اعضای خود، پرهیز از بیان گفتار و انجام اعمالی که موجب بطلان حج می شود، جملگی موارد نمادین هستند که بیان می دارند انسان مسئول است و مسئول بر هرآنچه که بر او و در اطراف او می گذرد. حتی بی تفاوتی نسبت به محیط اجتماعی، هرگز مسئولیت انسان را از او سلب نخواهد کرد و بلکه هشداری است برای انسان که هر اشتباه و خطایی عواقبی در پی دارد و تاوان و جبران می طلبد که شاید از انسان لغزش پذیر برنیاید، همچنانکه حج بشارتی است برای آنانکه حرکت و فعالیتشان نفعی برای جامعه درپی داشته است و آنانکه نیکی پیشه کرده اند.

· حج، دریافتن جایگاه، موقعیت و مواهبی است که هم اکنون در اختیار داریم و تلنگری برای ساختن فرصت ها و هدف گذاری بر آنهاست، و در آخر بنای پیمان و تجدید عهدی دوباره و فرصتی دیگر برای بازسازی و ترمیم لغزش های گذشته، تفکرات، گرایشات و معتقدات و اعمال و رفتار انسان تا شاید به وادی سعادت گام نهد..

i.hosseinbor@live.com
www.Estoun.Net