برخورد متفاوت تركيه با بحران لیبی

تركيه در سال‌هاى اخير تلاش کرده نقشى محورى در عرصه سياسى و اقتصادى خاورميانه و شمال آفریقا بازى كند. حمايت از جنبش‌هاى اعتراضى در مصر و تونس نيز در همين راستا بوده است.

در مورد ليبى اما تركيه روش ديگرى در پيش گرفته و ضمن مخالفت با تحريم اين كشور، از انتقاد از دولت معمر قذافى خوددارى کرده است.

تصميم شوراى امنيت سازمان ملل برای تحريم ليبى دست كم در تركيه چندان با استقبال روبرو نشده است.

رجب طيب اردوغان، نخست‌وزير تركيه، ضمن مخالفت با اين تحريم‌ها، گفت كه او مخالف دخالت‌هايى است كه به مردم ليبى و شهروندان خارجى مقيم اين كشور آسيب برساند.

آقای اردوغان افزود كه دخالت از خارج، بيش از همه به ضرر مردم اين كشور تمام مى‌شود.

اين اظهارات نخست وزیر ترکیه تا حد زيادى با مواضع او در جريان بحران‌هاى مشابه در تونس و مصر تفاوت دارد.

در اين دو مورد، آقای اردوغان پيش از رهبران اروپا و آمريكا آشكارا به حمايت از خواست‌هاى مردم تونس و مصر پرداخت و زمامداران دو كشور را فراخواند كه به اين خواست‌ها گردن بگذارند.

تفاوت‌هاى مصر و ليبى براى تركيه

منافع اقتصادى گسترده تركيه در ليبى با بى‌ثباتى و مبهم‌شدن چشم‌انداز آتى آن چندان همخوانى ندارد

تركيه در سال‌هاى اخير به دلايل مختلف، روابط گرمى با ديگر كشور بزرگ منطقه، يعنى مصر نداشته است.

شركت‌هاى ترك در مصر و همچنين در تونس فعاليت اقتصادى گسترده‌اى را دنبال نمى‌كردند. از اين رو، بى‌ثباتى كوتاه‌مدت در اين كشورها چنان دغدغه خاطرى براى دولت تركيه نبوده است، به گونه‌اى كه اردوغان آشكارا به حمايت از جنبش دموكراسى‌خواهى در اين كشورها پرداخت.

اما منافع اقتصادى گسترده تركيه در ليبى با بى‌ثباتى و مبهم‌شدن چشم‌انداز آتى آن چندان همخوانى ندارد.

۲۰۰ شركت ترك در ليبى فعاليت دارند كه روى پروژه‌هايى به ارزش ۱۵ ميليارد دلار كار مى‌كنند. بيش از ۲۰ هزار كارگر و متخصص تركيه در اين پروژه‌ها مشغول به كارند.

براى تركيه گسترش فعاليت‌هاى اقتصادى در كشورهاى عربى رويكردى بوده است تا به رهبران فرانسه و آلمان نشان دهد كه مخالفت آنها با عضويت اين كشور در اتحاديه اروپا "بى گزينه" نيست، و آنكارا مى‌تواند منافع و علائق خود را در مناطق ديگر نيز تامين كند.

اظهارات رجب طيب اردوغان در ماه‌‌هاى اخير بارها بر "شانس‌ها و امكانات" تركيه در كشورهاى عربى متمركز بوده است. اين فكر در رهبران تركيه به شدت قوت گرفته است كه رونق اقتصادى اين كشور تا حد زيادى مى‌تواند با صدور كالا و گسترش فعاليت شركت‌هاى اين كشور در ممالك خاورميانه و شمال آفريقا تامين شود.

تركيه در جهان عرب

آقای اردوغان خواهان آن است که نقش منطقه‌اى تركيه بيش از پيش تقويت شود

نخست‌وزير تركيه در جريان سفر اخير (اوايل دى، اواخر ژانويه) خود به كشورهاى عربى خليج فارس، "جهان اسلام" را داراى فرصت‌ها و امكانات بى‌شمار توصيف كرد، به گونه‌اى كه كشورهاى آن مى‌توانند از طريق همكارى به "خودكفايى" برسند.

آقای اردوغان گفت: "در حاشيه خليج فارس، نفت فراوانى وجود دارد. ما هم تجارب فراوانى در رشته ساختمان‌سازى داريم و مى‌توانيم آن را به شراكت بگذاريم. در زمينه فناورى، توريسم و بهداشت نيز تركيه قوى و آماده همكارى است."

او با تاكيد بر اين كه فن آوری هسته ای از جمله‌عرصه‌هاى بالقوه همكارى تركيه با "كشورهاى برادر" است، افزود: "اگر ترك‌ها و عرب‌ها توان ايجاد اتحاد ميان خود را داشته باشد، قادر خواهند بود سرنوشت و سيماى جهان را شكل دهند."

موضع‌گيرى‌هاى سريع اردوغان در حمايت از معترضان تونس و مصر نيز در راستاى اظهارات او در كشورهاى عربى خليج فارس بود.

به عبارت ديگر، اين موضع‌گيرى بر اين ارزيابى استوار بود كه نقش منطقه‌اى تركيه بيش از پيش تقويت شود، مدل سياسى این کشور به عنوانى مدلى موفق در این كشورهاى معرفی شود و ثبات توام با دموكراسى در اين كشورها زمينه گسترده‌ترى براى بسط و گسترش فعاليت‌هاى اقتصادى شركت‌هاى ترك در آنها را فراهم آورد.

اما پيچيده‌شدن اوضاع ليبى و به خطرافتادن منافع تركيه در اين كشور، اينك رهبران اين كشور را تا حد زيادى محتاط كرده، به گونه‌اى كه از انتقاد آشكار از معمر قذافى و حكومت او امتناع كرده‌اند و قطعنامه شوراى امنيت در تحريم ليبى را نيز نادرست خوانده‌اند.

BBC