اين روزها رسانه هاي گروهي از بيماري آنفلوآنزاي خوكي زياد مي‌گويند (كه البته جاي گفتن هم دارد، اما درست و دقيق بايد گفت) و باعث شده كه مطب پزشكان از روزهاي ديگر شلوغ تر شده و خيلي ها با كوچك ترين علامتي كه در خود مي بينند، به پزشك مراجعه مي كنند كه: "دكتر! بيماري من آنفلوآنزاي خوكي نيست؟"
شايد براي تان جالب باشد كه بدانيد برخي از اين بيماران با اصرار از پزشك درخواست آنتي بيوتيك (مخصوصا پني سيلين) مي كنند.
به همين بهانه، به سراغ دكتر ايرج خسرونيا، متخصص داخلي و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، رفتيم تا با خطرات تجويز بي رويه پني سيلين آشنا شويم.
آقاي دكتر! به عنوان اولين پرسش مي توانيد كمي درباره حساسيت به پني سيلين براي ما توضيح دهيد؟
پني‌سيلين يكي از داروهايي است كه زياد تجويز مي‌شود و اغلب در درمان گلودرد چركي و عفونت‌هاي گوش استفاده مي شود. اما اگر شما به پني سيلين حساسيت داشته باشيد، مصرف اين دارو مي تواند براي تان خطرناك باشد. واكنش‌هايي كه در پاسخ به مصرف پني سيلين در شخصي كه به اين دارو حساسيت دارد، رخ مي دهد طيف وسيعي دارد و مي تواند از تظاهرات پوستي تا واكنش‌هاي مرگ باري مانند مشكلات حاد تنفسي باشد.
علايم و نشانه هاي اين حساسيت چيست؟
علايم و نشانه هاي شايع حساسيت به پني سيلين عبارت‌اند از: تظاهرات پوستي، كهير، خارش چشم ها، تورم لب ها، زبان يا صورت. اگر شما متوجه هركدام از اين علايم و نشانه ها شديد، پزشك تان را مطلع سازيد.
اگر شما دچار يك واكنش حساسيتي شده باشيد، پزشك تان مي تواند آن را تشخيص دهد و داروي ديگري را به عنوان جايگزين پني سيلين براي تان تجويز كند.
شديدترين واكنش حساسيتي به پني سيلين، واكنش آنافيلاكسي است كه مي تواند كشنده باشد؛ واكنشي كه در افراد بسيار حساس، بلافاصله پس از تماس با پني سيلين رخ مي دهد و مي تواند موجب انقباض مجاري تنفسي و دشواري تنفس شود.
فشار خون مي تواند تا حد خطرناكي پايين بيايد و موجب سرگيجه يا بيهوشي شود. ساير علايم و نشانه هاي جدي نيز عبارتند از: شنيدن صداي غير عادي هنگام نفس كشيدن، احساس سبكي سر، نامفهوم صحبت كردن، نبض تند يا ضعيف، كبودشدن پوست، لب ها يا بستر ناخن، اسهال و تهوع و استفراغ. اگر شما فكر مي كنيد كه خودتان يا شخص ديگري دچار واكنش آنافيلاكتيك شده ايد، سريع به اورژانس مراجعه كنيد.
اصلا چرا بعضي ها به پني سيلين حساسيت دارند؟
هنوز به طور كامل مشخص نيست كه چرا بعضي از مردم دچار حساسيت به پني سيلين مي شوند و بقيه چنين مشكلي را ندارند. البته احتمال ابتلا در افرادي خاص نسبت به سايرين بيشتر است، كه در اين ميان وراثت ممكن است نقش داشته باشد.
پني سيلين متعلق به خانواده اي از داروها به نام آنتي بيوتيك هاي بتالاكتام است. اين داروها شامل پني سيلين و آموكسي سيلين هستند كه به نسبت ارزان هستند و اصولا در ريشه كني بسياري از عفونت هاي باكتريايي شايع موثرند. اين عفونت‌ها شامل عفونت هاي مجاري تنفسي فوقاني، سينوس ها، گوش و پوست است. پني‌سيلين چه به صورت خوراكي يا تزريقي، موجب توقف رشد باكتري در بدن تان مي شود. انواع گوناگوني از پني‌سيلين وجود دارد و هر كدام از آن ها روي عفونت و منطقه مجزايي از بدن اثر دارد. شما ممكن است نام بعضي ديگر از اعضاي خانواده پني سيلين را شنيده باشيد كه شامل: آموكسي سيلين، ديكلوكساسيلين، پني سيلين V، آمپي سيلين، نفسيلين و پني سيلين G است.
شما به صورت مادرزادي با اين نوع حساسيت به دنيا نمي‌آييد، اما ممكن است پس از تماس با پني سيلين به آن حساسيت پيدا كنيد و پس از آن، با تماس مجدد با اين دارو يا ساير آنتي‌بيوتيك هاي مشابه دچار واكنش حساسيتي شويد. حساسيت به پني سيلين به اين دلايل روي مي دهد كه سيستم ايمني شما به پني سيلين به عنوان يك ماده مضر براي بدن پاسخ مي دهد. به دلايلي كه هنوز مشخص نيست، بدن شما پادتن‌هايي به نام ايمونوگلوبولين (Ig) توليد مي كند كه به دارو حمله مي كند. در اغلب موارد حساسيت به پني سيلين، ايمونوگلوبولين مسوول اين مشكلات، IgE يا ايمونوگلوبولين E نام دارد.
كي بايد براي درمان اين مشكل به پزشك مراجعه كرد؟
اگر شما فكر مي كنيد كه به پني سيلين حساسيت داريد يا دچار يكي از علايم و نشانه هاي حساسيت به پني سيلين هستيد، بايد با پزشك تان مشورت كنيد. اگر اين امكان براي تان وجود دارد، زماني كه دچار واكنش حساسيتي هستيد، بايد به پزشك مراجعه كنيد، زيرا با اين كار به تشخيص علايم تان كمك مي كنيد. اگر در شما يكي از علايم يا نشانه هاي آنافيلاكسي به وجود آمد، حتما بايد به اورژانس مراجعه كنيد.
روش هاي غربالگري و تشخيص اين نوع حساسيت چه هستند؟
پزشك احتياج به دانستن سابقه علايم و نشانه هاي حساسيت بيمار به پني سيلين دارد و ممكن است نياز به انجام تعدادي از معاينات باليني براي تشخيص يا ساير علل پزشكي داشته باشد. پزشك ممكن است درخواست تست پوستي براي شما بكند. در اين تست مقدار بسيار كمي از پني سيلين را در پوست ساعد يا پشت تان تزريق مي كنند كه در صورتي كه شما به پني سيلين حساسيت داشته باشيد، در قسمت تزريق يك واكنش يا برآمدگي سفت و قرمزرنگ ديده خواهد شد. تنها مراكز تخصصي ويژه حساسيت قادر به انجام تست هاي حساسيتي مربوط به پني سيلين هستند.
اين حساسيت ها، درماني هم دارند؟
بله؛ در صورت ابتلا به يك واكنش حساسيتي به پني سيلين، مي توانيد براي كاهش تظاهرات پوستي و خارش از تركيبات ضد هيستاميني مانند ديفن‌هيدرامين استفاده كنيد. واكنش هاي شديدتر ممكن است نياز به درمان با كورتون داشته باشند. واكنش آنافيلاكتيك نيز يك حالت اورژانس است و احتياج به تزريق فوري اپي نفرين و مراقبت هاي بيمارستاني براي حفظ فشار خون و حمايت تنفسي دارد.
روش هاي پيشگيري از اين نوع حساسيت ها چيست؟
بهترين راه جلوگيري از ايجاد واكنش حساسيتي به پني سيلين، خودداري از مصرف پني سيلين و ساير آنتي بيوتيك هاي مشابه است. اگر شما به پني سيلين حساسيت داريد، معني اش اين نيست كه شما لزوما به همه آنتي بيوتيك ها حساسيت داريد.
پزشك ممكن است آنتي بيوتيكي را كه با خانواده پني سيلين ارتباطي دور داشته باشد را بدون ايجاد هيچ گونه مشكلي به شما بدهد. البته آنتي بيوتيك هايي هم كه هيچ گونه ارتباطي به خانواده پني سيلين ندارند نيز وجود دارند.
براي بعضي از عفونت ها، مصرف پني سيلين ضرورت كامل دارد. در اين موارد اگر شما سابقه قبلي حساسيت به پني سيلين را داشته باشيد، انجام يك تست پوستي حساسيت ممكن است مهم باشد. اگر در تست پوستي انجام شده، شما به پني سيلين حساسيت داشتيد، پزشك تان ممكن است براي شما حساسيت زدايي را تجويز كند. طي فرآيند حساسيت زدايي، مقدار كمي از پني سيلين كه به تدريج بر مقدار آن افزوده مي شود، به صورت خوراكي يا تزريقي به شما داده مي شود. به دليل اين كه خود حساسيت زدايي مي تواند موجب شروع واكنش‌هاي حساسيتي شود، اين نوع درمان‌ها بايد در بيمارستان و تنها زماني كه مصرف پني سيلين ضروري است، انجام شود. حساسيت زدايي شما تنها تا زماني كه شما پني سيلين مصرف مي كنيد، باقي مي ماند. اگر شما مصرف پني سيلين را قطع كنيد و دوباره در آينده به مصرف پني سيلين نياز پيدا كنيد، بايد فرآيند حساسيت زدايي را دوباره انجام دهيد. فرآيند حساسيت زدايي اغلب يكي دو روز طول مي كشد؛ اگرچه اين اقدام در تمام موارد موثر نيست. هنوز علت اين كه چرا اين فرآيند در بعضي افراد موثر است و در بعضي ديگر موثر نيست، مشخص نيست.
و به عنوان آخرين سوال، چه توصيه اي به مبتلايان به اين جور حساسيت ها داريد؟
ببينيد؛ اگر شما فكر مي كنيد كه در گذشته واكنشي به پني سيلين داشته ايد، بايد حتما با پزشك و دندانپزشك تان در اين باره مشورت كنيد. به پزشك تان هر واكنش جديدي را كه در حين مصرف دارو متوجه آن مي شويد، بگوييد. اگر او براي شما تشخيص حساسيت به پني سيلين داد، انجام كارهايي مانند پوشيدن دست بندهاي پزشكي يا داشتن كارتي در كيف پول تان كه نشانگر وجود حساسيت به پني سيلين در شما باشد، مفيد است.
دكتر حميد حسيني
شايد براي تان جالب باشد كه بدانيد برخي از اين بيماران با اصرار از پزشك درخواست آنتي بيوتيك (مخصوصا پني سيلين) مي كنند.
به همين بهانه، به سراغ دكتر ايرج خسرونيا، متخصص داخلي و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، رفتيم تا با خطرات تجويز بي رويه پني سيلين آشنا شويم.
آقاي دكتر! به عنوان اولين پرسش مي توانيد كمي درباره حساسيت به پني سيلين براي ما توضيح دهيد؟
پني‌سيلين يكي از داروهايي است كه زياد تجويز مي‌شود و اغلب در درمان گلودرد چركي و عفونت‌هاي گوش استفاده مي شود. اما اگر شما به پني سيلين حساسيت داشته باشيد، مصرف اين دارو مي تواند براي تان خطرناك باشد. واكنش‌هايي كه در پاسخ به مصرف پني سيلين در شخصي كه به اين دارو حساسيت دارد، رخ مي دهد طيف وسيعي دارد و مي تواند از تظاهرات پوستي تا واكنش‌هاي مرگ باري مانند مشكلات حاد تنفسي باشد.
علايم و نشانه هاي اين حساسيت چيست؟
علايم و نشانه هاي شايع حساسيت به پني سيلين عبارت‌اند از: تظاهرات پوستي، كهير، خارش چشم ها، تورم لب ها، زبان يا صورت. اگر شما متوجه هركدام از اين علايم و نشانه ها شديد، پزشك تان را مطلع سازيد.
اگر شما دچار يك واكنش حساسيتي شده باشيد، پزشك تان مي تواند آن را تشخيص دهد و داروي ديگري را به عنوان جايگزين پني سيلين براي تان تجويز كند.
شديدترين واكنش حساسيتي به پني سيلين، واكنش آنافيلاكسي است كه مي تواند كشنده باشد؛ واكنشي كه در افراد بسيار حساس، بلافاصله پس از تماس با پني سيلين رخ مي دهد و مي تواند موجب انقباض مجاري تنفسي و دشواري تنفس شود.
فشار خون مي تواند تا حد خطرناكي پايين بيايد و موجب سرگيجه يا بيهوشي شود. ساير علايم و نشانه هاي جدي نيز عبارتند از: شنيدن صداي غير عادي هنگام نفس كشيدن، احساس سبكي سر، نامفهوم صحبت كردن، نبض تند يا ضعيف، كبودشدن پوست، لب ها يا بستر ناخن، اسهال و تهوع و استفراغ. اگر شما فكر مي كنيد كه خودتان يا شخص ديگري دچار واكنش آنافيلاكتيك شده ايد، سريع به اورژانس مراجعه كنيد.
اصلا چرا بعضي ها به پني سيلين حساسيت دارند؟
هنوز به طور كامل مشخص نيست كه چرا بعضي از مردم دچار حساسيت به پني سيلين مي شوند و بقيه چنين مشكلي را ندارند. البته احتمال ابتلا در افرادي خاص نسبت به سايرين بيشتر است، كه در اين ميان وراثت ممكن است نقش داشته باشد.
پني سيلين متعلق به خانواده اي از داروها به نام آنتي بيوتيك هاي بتالاكتام است. اين داروها شامل پني سيلين و آموكسي سيلين هستند كه به نسبت ارزان هستند و اصولا در ريشه كني بسياري از عفونت هاي باكتريايي شايع موثرند. اين عفونت‌ها شامل عفونت هاي مجاري تنفسي فوقاني، سينوس ها، گوش و پوست است. پني‌سيلين چه به صورت خوراكي يا تزريقي، موجب توقف رشد باكتري در بدن تان مي شود. انواع گوناگوني از پني‌سيلين وجود دارد و هر كدام از آن ها روي عفونت و منطقه مجزايي از بدن اثر دارد. شما ممكن است نام بعضي ديگر از اعضاي خانواده پني سيلين را شنيده باشيد كه شامل: آموكسي سيلين، ديكلوكساسيلين، پني سيلين V، آمپي سيلين، نفسيلين و پني سيلين G است.
شما به صورت مادرزادي با اين نوع حساسيت به دنيا نمي‌آييد، اما ممكن است پس از تماس با پني سيلين به آن حساسيت پيدا كنيد و پس از آن، با تماس مجدد با اين دارو يا ساير آنتي‌بيوتيك هاي مشابه دچار واكنش حساسيتي شويد. حساسيت به پني سيلين به اين دلايل روي مي دهد كه سيستم ايمني شما به پني سيلين به عنوان يك ماده مضر براي بدن پاسخ مي دهد. به دلايلي كه هنوز مشخص نيست، بدن شما پادتن‌هايي به نام ايمونوگلوبولين (Ig) توليد مي كند كه به دارو حمله مي كند. در اغلب موارد حساسيت به پني سيلين، ايمونوگلوبولين مسوول اين مشكلات، IgE يا ايمونوگلوبولين E نام دارد.
كي بايد براي درمان اين مشكل به پزشك مراجعه كرد؟
اگر شما فكر مي كنيد كه به پني سيلين حساسيت داريد يا دچار يكي از علايم و نشانه هاي حساسيت به پني سيلين هستيد، بايد با پزشك تان مشورت كنيد. اگر اين امكان براي تان وجود دارد، زماني كه دچار واكنش حساسيتي هستيد، بايد به پزشك مراجعه كنيد، زيرا با اين كار به تشخيص علايم تان كمك مي كنيد. اگر در شما يكي از علايم يا نشانه هاي آنافيلاكسي به وجود آمد، حتما بايد به اورژانس مراجعه كنيد.
روش هاي غربالگري و تشخيص اين نوع حساسيت چه هستند؟
پزشك احتياج به دانستن سابقه علايم و نشانه هاي حساسيت بيمار به پني سيلين دارد و ممكن است نياز به انجام تعدادي از معاينات باليني براي تشخيص يا ساير علل پزشكي داشته باشد. پزشك ممكن است درخواست تست پوستي براي شما بكند. در اين تست مقدار بسيار كمي از پني سيلين را در پوست ساعد يا پشت تان تزريق مي كنند كه در صورتي كه شما به پني سيلين حساسيت داشته باشيد، در قسمت تزريق يك واكنش يا برآمدگي سفت و قرمزرنگ ديده خواهد شد. تنها مراكز تخصصي ويژه حساسيت قادر به انجام تست هاي حساسيتي مربوط به پني سيلين هستند.
اين حساسيت ها، درماني هم دارند؟
بله؛ در صورت ابتلا به يك واكنش حساسيتي به پني سيلين، مي توانيد براي كاهش تظاهرات پوستي و خارش از تركيبات ضد هيستاميني مانند ديفن‌هيدرامين استفاده كنيد. واكنش هاي شديدتر ممكن است نياز به درمان با كورتون داشته باشند. واكنش آنافيلاكتيك نيز يك حالت اورژانس است و احتياج به تزريق فوري اپي نفرين و مراقبت هاي بيمارستاني براي حفظ فشار خون و حمايت تنفسي دارد.
روش هاي پيشگيري از اين نوع حساسيت ها چيست؟
بهترين راه جلوگيري از ايجاد واكنش حساسيتي به پني سيلين، خودداري از مصرف پني سيلين و ساير آنتي بيوتيك هاي مشابه است. اگر شما به پني سيلين حساسيت داريد، معني اش اين نيست كه شما لزوما به همه آنتي بيوتيك ها حساسيت داريد.
پزشك ممكن است آنتي بيوتيكي را كه با خانواده پني سيلين ارتباطي دور داشته باشد را بدون ايجاد هيچ گونه مشكلي به شما بدهد. البته آنتي بيوتيك هايي هم كه هيچ گونه ارتباطي به خانواده پني سيلين ندارند نيز وجود دارند.
براي بعضي از عفونت ها، مصرف پني سيلين ضرورت كامل دارد. در اين موارد اگر شما سابقه قبلي حساسيت به پني سيلين را داشته باشيد، انجام يك تست پوستي حساسيت ممكن است مهم باشد. اگر در تست پوستي انجام شده، شما به پني سيلين حساسيت داشتيد، پزشك تان ممكن است براي شما حساسيت زدايي را تجويز كند. طي فرآيند حساسيت زدايي، مقدار كمي از پني سيلين كه به تدريج بر مقدار آن افزوده مي شود، به صورت خوراكي يا تزريقي به شما داده مي شود. به دليل اين كه خود حساسيت زدايي مي تواند موجب شروع واكنش‌هاي حساسيتي شود، اين نوع درمان‌ها بايد در بيمارستان و تنها زماني كه مصرف پني سيلين ضروري است، انجام شود. حساسيت زدايي شما تنها تا زماني كه شما پني سيلين مصرف مي كنيد، باقي مي ماند. اگر شما مصرف پني سيلين را قطع كنيد و دوباره در آينده به مصرف پني سيلين نياز پيدا كنيد، بايد فرآيند حساسيت زدايي را دوباره انجام دهيد. فرآيند حساسيت زدايي اغلب يكي دو روز طول مي كشد؛ اگرچه اين اقدام در تمام موارد موثر نيست. هنوز علت اين كه چرا اين فرآيند در بعضي افراد موثر است و در بعضي ديگر موثر نيست، مشخص نيست.
و به عنوان آخرين سوال، چه توصيه اي به مبتلايان به اين جور حساسيت ها داريد؟
ببينيد؛ اگر شما فكر مي كنيد كه در گذشته واكنشي به پني سيلين داشته ايد، بايد حتما با پزشك و دندانپزشك تان در اين باره مشورت كنيد. به پزشك تان هر واكنش جديدي را كه در حين مصرف دارو متوجه آن مي شويد، بگوييد. اگر او براي شما تشخيص حساسيت به پني سيلين داد، انجام كارهايي مانند پوشيدن دست بندهاي پزشكي يا داشتن كارتي در كيف پول تان كه نشانگر وجود حساسيت به پني سيلين در شما باشد، مفيد است.
دكتر حميد حسيني
No comments:
Post a Comment