سخنرانی علمی خانم پروفسور کارینا جهانی

سخنرانی علمی خانم پروفسور کارینا جهانی

پنجشنبه 13 مرداد ماه سال 1390

 

  سخنرانی علمی خانم پروفسور کارینا جهانی 

 سخنرانی علمی با موضوع زبان شناسی و بررسی زبان بلوچی توسط سرکار خانم پروفسور کارینا جهانی استاد تمام وقت دانشگاه اوپسالای سوئد و دارنده اولین مدرک دکتری زبان بلوچی در دنیا روز سه شنبه 24/7/86 در سالن فجر دانشگاه آزاد اسلامی واحد خاش برگزار گردید.در این مراسم که با استقبال فراوان دانشجویان و جمعی از مسئولین سطح شهر روبرو گردید پروفسور جهانی با بیان تاریخ و پیدایش و نیز گستره زبان بلوچی به بیان نحوه علاقمندی خود به این زبان پرداخت و عنوان نمود که این زبان به همراه سایر زبانهای ایرانی مثل کردی، گیلکی، مازنی و ... در دانشگاه اوپسالا تدریس می شود.

 1- زبان بلوچی از معدود زبانهایی است که کمتر متحول شده و .....۲- از مهمترین مراکز فرهنگی بلوچستان می توان به آکادمی ادبی بلوچی در کویته پاکستان ...

1- زبان بلوچی

زبان بلوچی یکی از زبانهای ایرانی است که به همراه دیگر زبانهای ایرانی و هندی آرایی گروه زبانهای هند و ایرانی را تشکیل میدهد .

زبان بلوچی از دو گویش شمالی و جنوبی ایران باستان منشعب شده است که دو گویش کنونی این زبان یعنی : گویش سرحدی که به آن رخشانی و شمالی هم می گویند و گویش جنوبی یا مکرانی دنباله دو شاخه باستانی شمالی و جنوب غربی هستند .

از آن جایی که برای تحول زبانهای ایرانی سه دوره باستان ( بطور کلی از 1000 ق.م تا سده سوم ق.م) ، میانه ( از 330 ق.م تا سده دهم میلادی) و نو ( از سده سوم هجری به بعد) بر می شمارند ، زبان بلوچی یکی از زبانهای دوره نو ایرانی است .

ولی صاحبنظران می گویند: « به یقین می توان گفت که زبانهای دیگری هم مستقیما از ایرانی باستان منشعب شده بود که از آنها چیزی باقی نمانده است . 

چون در دوره میانه و در دوره نوین زبانهایی مانند ، سغدی و بلوچی داریم که هیچ یک از آنها را به ملاحضات زبان شناسی نمی توان از زبانهای اوستایی ، مادی ، سکایی و فارسی باستان منشعب دانست ، پس ناچاریم بپذیریم که سغدی باستانی بوده است که در دوره میانه زبان سغدی دنباله آن است.»[1]  

  بنابراین در مورد زبان بلوچی هم می توانیم دوره های باستان و میانه ای را فرض کنیم ، اما هیچ سند و کتیبه ای از این زبان در دوران باستان و میاننه بر جای نمانده است .

زبان بلوچی از معدود زبانهایی است که کمتر متحول شده و هرچند که از زبانهای دیگر تأثیر پذیرفته است ، چنانکه در این زبان وام واژه هایی از زبانهایی فارسی ، هندی ، عربی ، انگلیسی ، پشتو ، مغولی ، سراییکی (Sarāyiki) [2] و براهویی می توان یافت.

یادآور می شود که تأثیر زبان عربی در واژه های مذهبی بیشتر است و نیز زبان براهویی از بلوچی تأثیر بیشتری پذیرفته و به نسبت کمتری بر بلوچی تأثیر گذاشته است.

درباره وجوه گوناگون زبان بلوچی مانند دستور زبان ، ریشه شناسی و استاندارد سازی آن دانشمندان اروپایی و بلوچ تحقیقات فراوانی انجام داده اند که از آن جمله می توان به مستشرقینی مانند : مینورسکی (Minorsky) ، بیلی (Bailey) ، گششویچ (Gershevicth) ، زاروبین ، گایگر (Geiger)، و.و.مشکولا (V.V.MOshkola)، روسی ، موکلر (Mokler) و بارکر (Barker) اشاره کرد.

و نیز از دانشمندان بلوچ پروفسور عبدالله جان جمال الدینی ، سید ظهور شاه هاشمی ، پروفسور صبا دشتیاری ، متهاخان (Mthākhān) و شیر محمد مری ، موسی محمود زهی و افراد دیگری را نام برد.

همچنین باید از خانم کارینا جهانی که تز دکتری خود را در مورد استاندارد سازی زبان بلوچی در دانشگاه اوپسلا در سوئد ارایه داده اند یاد کرد.[3]

رسم الخط بلوچی مأخوذ از رسم الخط عربی است در مورد تعداد حروف آن میان صاحبنظران اختلاف وجود دارد که عمده ترین اختلاف میان گویشوران دو گویش سرحدی ( رخشانی ، شمالی ) و مکرانی (جنوبی) وجود دارد که همین مسأله یکی از مشکلات استانداردسازی خط و زبان نوشتاری بلوچی است که در نگارش اکنون شیوه یکسانی رعایت نمی شود.

2-ادبیات

تا پیش از قرن نوزدهم میلادی هیچ اثر مکتوبی از ادبیات بلوچی در دست نیست ، از این زمان به بعد است که شرق شناسان به گرداوری ادبیات شفاهی بلوچ ها پرداختند ، آنان به رسم الخط لاتین به آوانویسی اشعار و دانستانهای بلوچی همت گماردند. 

از قرن بیستم به بعد بلوچها نیز به نگارش و تحقیق در زبان و ادبیات خویش پرداختند که از این زمان به بعد آثار علمی ، ادبی و مذهبی فراوان به این زبان چاپ و منتشر شده است .

از مهمترین مراکز فرهنگی بلوچستان می توان به آکادمی ادبی بلوچی در کویته ، آکادمی سید ظهور شاه هاشمی در کراچی ، آکادمی عزت در پنجگور ، آکادمی ملافاضل در مندرا نام برد. که همه اینها در پاکستان فعالیت می کنند.

از نشریات و مجلات بلوچی میتوان ماهنامه های :اومان (Wemān) ، بلوچی ، تپتان (Taptān) ، لبزانک (Babzānk)، آُساپ (Āsāp) ، زندمان (Zendamān)، سنگار (Sangār)، بهارگاه (Behārgāh) ، منزل (Manzel) ، بامسار (Bāmsār)، سوغات (Sogāt) ، الس (Olos)، آدین (Ādyenk) را نام برد که محل انتشار همه آنها در پاکستان است .

از حیث تدریس می توان گفت در دانشگاه بلوچستان کویته تا مقطع کارشناسی ارشد زبان بلوچی آموزش داده می شود و در دانشگاه اوپسالا در سوئد ، آکادمی علوم روسیه در مسکو ، مؤسسه مطالعات شرقی در ناپل ایتالیا در مورد زبان بلوچی و ادبیات آن تحقیق می شود.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

[1]محسن ابوالقاسمی و دیگران ، قاموس، دفتر نخست ، تهران 364 ، مرکز پخش بنیاد قرآن ص 1

[2] زبان سراییکی از زبانهای سندی و پنجابی ریشه گرفته است و تأثیراتی از زبان بلوچی نیز دارد.گویشوران این زبان در پاکستان در بخشهایی از ایالات بلوچستان ، سند ، پنجاب و شمالغرب سرحد زندگی می کنندو از نظر منشأ نژادی بلوچها هستند که در فاصله قرون یازدهم تا هیجدهم میلادی به عللی از ایران مهاجرت کردند و در این مناطق ساکن شدند.

در حال حاضر چندین انجمن ادبی سراییکی در ایالات فوق الذکر فعالیت دارند که آکادمی مرکزی آن در کویته است .

[3] کارینا جهانی اهل سوئد می باشد که تز دکتری او با عنوان :(Standardization and orthography in the Balochi Language. Uppsala 1989

به چاپ رسیده است .

_______________  

http://www.pahra2011.blogsky.com/1390/05/13/post-3647/