تمساح پوزه کوتاه ایرانی مانند کروکودیلهای استرالیا و رودخانه نیل کشور مصر گودالی شبیه کوزه به عمق ? 30?سانتیمتر در زمین حفر می‌کند و بسته به عوامل متفاوت مثل نوع تغذیه بین ? 20?تا ? 35?تخم می‌گذارد.
نوزادان گاندو پس از65?روز هنگام خروج از تخم دارای حدود25?سانتیمتر طول، رنگ زیتونی روشن بالکه‌های سیاه روی بدن و دم و پهلوها هستند که با رشد آنها رنگ این لکه‌ها تغییر می‌کند.
گاندو برای تهیه غذا در اطراف رودخانه و برکه‌های محل زیست شبها به شکار می رود.
مصرف غذایی گاندو بطور متوسط روزانه5/1?تا دو کیلوگرم گوشت است و به همین علت در طول روز تحرک کمتری داشته و بیشتر اوقات در حال استراحت و چرت زدن است.
شکار کردن اغلب به روش حمله ناگهانی از جلو یا هجوم از طرفین است، به علت ساختمان خاص آرواره‌ها، گاندو قدرت جویدن ندارد، شکار کوچک را می‌بلعد و شکار بزرگ را مدتی زیر آب یا آفتاب نگهداشته تا گوشت شل شود سپس با تکانهای سریع، آن را تکه‌تکه کرده و می‌بلعد.
گاندو حیوانی بسیار محتاط، با قدرت شنوایی و بویایی قوی برای فرار از وضعیت خطر و مخفی شدن است.
این جانور می‌تواند از فاصله ? 500?متری صدا را از پشت سر بشنود و خود را به سرعت در داخل آب پنهان کند.
کروکودیل ایرانی در زمانهای مختلف، رفتارهای خاصی از خود نشان می‌دهد، کوچ کردن و حفرکانال عمیق به طول ? 12?تا ? 15?متر در کنار رودخانه و برکه، از تمهیدهای این جانور به منظور کاهش اثر خشکسالی بر زندگی است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، پدیده خشکسالی که برای گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری این استان بحرانهایی ایجاد کرده را تنها تهدید برای کاهش جمعیت این گونه تمساح معرفی می‌کند.
"پرویز آرامنش" می‌گوید: گاندو از سوی مردم خطری احساس نمی‌کند، اما اکنون بحران خشکسالی زندگی این جانور را به شدت در معرض تهدید قرار داده است.
او در گفت و گو با خبرگزاری جمهوری اسلامی افزود: گاندو یکی از ثروتهای طبیعی و خدادادی منطقه بلوچستان است که می‌تواند منبع مهمی برای توسعه صنعت گردشگری سیستان و بلوچستان باشد.
وی ایجاد زیستگاه و تغذیه مصنوعی و حفاظت منطقه‌ای به گستره بیش از ?465? هزار کیلومتر به عنوان منطقه حفاظت شده گاندو را از اقدامهای اداره حفاظت محیط زیست در کاهش فشارهای خشکسالی بر این گونه کمیاب برشمرد.
وی ادامه داد: برای نخستین بار در کشور ایستگاه تحقیقاتی چاه‌نیمه دانشگاه زابل با همکاری این اداره به منظور تکثیر نسل تمساح پوزه کوتاه ایرانی فعالیت خود را آغاز کرده است.
او جلوگیری از کاهش نسل گونه‌های نادر، تکثیر نسل این جانوران و انجام اقدامهای علمی و پژوهشی دیگر برروی تمساح پوزه‌کوتاه را از اهداف مهم این برنامه ذکر کرد.
سازمان حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در سه منطقه "باهوکلات" و رودخانه‌های "سرباز" و "کاجو" برای جلوگیری از نابودی نسل این خزنده کمیاب حفاظت و مراقبت از آن را برعهده گرفته است.
تمساح پوزه کوتاه با شش تنفس می‌کند اما توانایی ماندن و تنفس تا چندین ساعت در زیر آب را هم دارد.
این جانور گوشتخوار از پرندگان، انواع ماهی و جانداران حاشیه برکه‌ها تغذیه می‌کند.
این تمساح از خانواده کروکودیل با نام علمی "کروکودیلوس پلاستریس"، (? (Crocodylus Palustris?و اسم انگلیسی (? (Mugger?و نام محلی گاندو در زیستگاه‌های جنوب شرقی کشور و تنها در منطقه بلوچستان زیست می‌کند.
مدیر کل محیط زیست سیستان و بلوچستان در ادامه با ذکر توضیح بیشتری در مورد ویژگیهای ظاهری تمساح پوزه‌کوتاه می‌گوید: گاندو خزنده‌ای است با جثه‌ای بزرگ بطوری که طول بدن آن در زیستگاه‌های استان تا5/3?متر می‌رسد.
آرامنش افزود: این خزنده نادر روی زمین به آرامی حرکت می‌کند اما در آب شناگری ماهر و صیادی خشن به حساب می‌آید.
وی ادامه داد: رنگ عمومی بدن حیوان در ناحیه پشت زیتونی تا قهوه‌ای و به لحاظ وجود استخوانهای استئودرم در زیرپوست و روی ماهیچه، سطح پشت جانور خشن و سپر مانند است.
او بیان کرد: ناحیه شکم گاندو به رنگ سفید متمایل به زرد است، دم حیوان که نیمی از طول بدن آن را تشکیل می‌دهد، آنقدر قدرتمند است که می‌تواند استخوان بدن پستاندار بزرگ جثه‌ای را با ضربه‌ای قوی خرد کند.
وی اظهار داشت: آرواره این خزنده آنچنان محکم است که می‌تواند بزرگترین استخوانها را براحتی خرد کند.
گاندو دارای پلک سوم و مردمک چشم عمودی بوده و بدن حیوان به لحاظ خونسردی قادر است تا دمای خود را متناسب با دمای محیط تنظیم کند که این در شرایط نامناسب زیستی به حیوان کمک می‌کند به حیات خود ادامه دهد.
این گونه کروکودیل کمیاب در سال یک بار جفتگیری و تخمگذاری می‌کند، زمان جفتگیری تا بیرون آمدن تخمها چهار ماه بطول می‌انجامد که از اوایل اسفند شروع و تا آخر خردادماه ادامه می‌یابد.
گاندو تخم‌های خود را در کنار رودخانه و برکه‌ها در داخل گودالهایی به عمق نیم متر که از نظر رطوبتی در شرایط مناسبی قرار دارد، دفن می‌کند.
حدود ? 60?درصد از این تخمها به نوزاد تبدیل می‌شوند، نوزادان از لارو حشرات و بچه‌ماهی تغذیه می‌کنند.
بین پنج تا ? 10?درصد این نوزادها به سن بلوغ در چهار سالگی می‌رسند، زیرا خوراک پرندگان شکاری و ماهیخوار و جانورانی نظیر بزمجه و سگ می‌شوند.
از رفتارهای غریزی جالب این خزنده می‌توان به موقع شکار او اشاره کرد که تمام بدن خود را به زیر آب برده و فقط حفرهای بینی را از آب بیرون می‌کشد و با چشمان باز در آب به تعقیب شکار پرداخته و به آرامی به سمت آن حرکت می کند.
گاندو پس از این مرحله در یک فرصت مناسب ناگهان با دهانی باز به طرف شکار حمله‌ور شده و پس از تصاحب آن را به داخل آب فرو می‌برد.
این تمساح عجیب پس از خفه‌کردن شکار خود در آب اقدام به خوردن آن می‌کند.
ویژگی جالب دیگر این خزنده داشتن اسید معده قوی است که قادر به هضم اشیا سخت بوده و به سبب وجود نوعی جنس سنگی محکم به نام گاسترولیت در معده قادر به هضم اجسام سفت و سخت در شکم است.
همچنین به علت وجود پرده‌ای بنام ? Veium Pahatinum?در بدن تمساح آب حتی در مواقعی که دهان حیوان باز است، وارد معده نمی‌شود به این صورت که موقع باز کردن دهان یک چین از بالای سقف دهان و یک چین از انتهای زبان به هم رسیده و مانع ورود آب به معده می‌شود.
در گذشته به سبب برخورداری از شرایط مساعد محیطی هیچ‌گونه مشکلی در زمینه تغذیه تمساحهای پوزه کوتاه وجود نداشت و حیوان از پرندگان و ماهی تغذیه می‌کرد اما اکنون به علت خشکسالیهای طولانی در منطقه زیستگاه جانور، منابع غذایی به شدت کاهش یافته است.
اکنون و در این شرایط سخت خشکسالی زیستگاه‌ها، تغذیه حیوان به ماهی "گل خورک" و گاهی اوقات بندرت به دامهای مردم منطقه محدود شده است.
اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در سالهای وقوع خشکسالی در راستای وظیفه مهم حفاظت از این گونه جانوری با ارزش برای جلوگیری از تلف شدن تمساحهای پوزه‌کوتاه اقدام به تغذیه مصنوعی و رهاسازی مرغ زنده در کنار برکه‌های زیست حیوان کرده است.
جمعیت زیادی از این خزنده در دهه‌های گذشته در برکه‌ها و آبگیرهای منطقه بلوچستان زیست می‌کردند که متاسفانه به سبب وقوع خشکسالی چندین ساله اخیر تعداد آنها کاهش یافته و دستخوش تغییراتی شده است.
بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، بطورکلی اکنون حدود ? ????تمساح پوزه کوتاه در تالابها و آبگیرهای منطقه سرباز و چابهار بلوچستان زیست می‌کنند.
عمده زیستگاه‌های تمساح پوزه‌کوتاه ایران در مناطق رودخانه‌ای باهوکلات، سرباز، کاجو و برکه‌های پیرسهراب، آزادی، کلانی، درگس، گزمنزل، هوت کت و سد پیشین است.
به نظر می‌رسد با توجه به باور قدیمی بومیان منطقه مبنی بر تقدس گاندو ، خشکسالی و در نتیجه تنگ تر شدن دایره زیست و از میان رفتن چرخه غذایی از مهمترین علت‌های انقراض نسل تمساحهای پوزه کوتاه قلمداد شود.
به همین منظور تا دیر نشده باید برای حفظ و تکثیر این گونه با ارزش و کمیاب جهان که تنها زیستگاه‌های آن آبگیرهای مناطق بلوچستان ایران، پاکستان و هندوستان است، اقدامهای گسترده و لازم انجام داد.
در این شرایط نیاز است که مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست استان و کشور با هدف جلوگیری از نابودی این جانوران وارد عمل شده و با ایجاد محیطهای زیست مصنوعی متعدد در استان و دیگر نقاط سازگار با شرایط زیست حیوان، این گونه در معرض انقراض را از نابودی حتمی نجات دهند.
گروه سه نفره ما به همراه عکاس و راننده پس از دیدار از منطقه سرباز بلوچستان و آشنایی با گاندو تنها خزنده پاکوتاه پوزه‌دار و دم دراز کشور سفر خود را به زاهدان آغاز می‌کند.
در مسیر طولانی و هفت ساعته بازگشت از این سفر جذاب در اندیشه عجیبی غوطه‌ور شدم، "آیا گاندوها زنده می‌ماند؟"...
نوزادان گاندو پس از65?روز هنگام خروج از تخم دارای حدود25?سانتیمتر طول، رنگ زیتونی روشن بالکه‌های سیاه روی بدن و دم و پهلوها هستند که با رشد آنها رنگ این لکه‌ها تغییر می‌کند.
گاندو برای تهیه غذا در اطراف رودخانه و برکه‌های محل زیست شبها به شکار می رود.
مصرف غذایی گاندو بطور متوسط روزانه5/1?تا دو کیلوگرم گوشت است و به همین علت در طول روز تحرک کمتری داشته و بیشتر اوقات در حال استراحت و چرت زدن است.
شکار کردن اغلب به روش حمله ناگهانی از جلو یا هجوم از طرفین است، به علت ساختمان خاص آرواره‌ها، گاندو قدرت جویدن ندارد، شکار کوچک را می‌بلعد و شکار بزرگ را مدتی زیر آب یا آفتاب نگهداشته تا گوشت شل شود سپس با تکانهای سریع، آن را تکه‌تکه کرده و می‌بلعد.
گاندو حیوانی بسیار محتاط، با قدرت شنوایی و بویایی قوی برای فرار از وضعیت خطر و مخفی شدن است.
این جانور می‌تواند از فاصله ? 500?متری صدا را از پشت سر بشنود و خود را به سرعت در داخل آب پنهان کند.
کروکودیل ایرانی در زمانهای مختلف، رفتارهای خاصی از خود نشان می‌دهد، کوچ کردن و حفرکانال عمیق به طول ? 12?تا ? 15?متر در کنار رودخانه و برکه، از تمهیدهای این جانور به منظور کاهش اثر خشکسالی بر زندگی است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، پدیده خشکسالی که برای گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری این استان بحرانهایی ایجاد کرده را تنها تهدید برای کاهش جمعیت این گونه تمساح معرفی می‌کند.
"پرویز آرامنش" می‌گوید: گاندو از سوی مردم خطری احساس نمی‌کند، اما اکنون بحران خشکسالی زندگی این جانور را به شدت در معرض تهدید قرار داده است.
او در گفت و گو با خبرگزاری جمهوری اسلامی افزود: گاندو یکی از ثروتهای طبیعی و خدادادی منطقه بلوچستان است که می‌تواند منبع مهمی برای توسعه صنعت گردشگری سیستان و بلوچستان باشد.
وی ایجاد زیستگاه و تغذیه مصنوعی و حفاظت منطقه‌ای به گستره بیش از ?465? هزار کیلومتر به عنوان منطقه حفاظت شده گاندو را از اقدامهای اداره حفاظت محیط زیست در کاهش فشارهای خشکسالی بر این گونه کمیاب برشمرد.
وی ادامه داد: برای نخستین بار در کشور ایستگاه تحقیقاتی چاه‌نیمه دانشگاه زابل با همکاری این اداره به منظور تکثیر نسل تمساح پوزه کوتاه ایرانی فعالیت خود را آغاز کرده است.
او جلوگیری از کاهش نسل گونه‌های نادر، تکثیر نسل این جانوران و انجام اقدامهای علمی و پژوهشی دیگر برروی تمساح پوزه‌کوتاه را از اهداف مهم این برنامه ذکر کرد.
سازمان حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در سه منطقه "باهوکلات" و رودخانه‌های "سرباز" و "کاجو" برای جلوگیری از نابودی نسل این خزنده کمیاب حفاظت و مراقبت از آن را برعهده گرفته است.
تمساح پوزه کوتاه با شش تنفس می‌کند اما توانایی ماندن و تنفس تا چندین ساعت در زیر آب را هم دارد.
این جانور گوشتخوار از پرندگان، انواع ماهی و جانداران حاشیه برکه‌ها تغذیه می‌کند.
این تمساح از خانواده کروکودیل با نام علمی "کروکودیلوس پلاستریس"، (? (Crocodylus Palustris?و اسم انگلیسی (? (Mugger?و نام محلی گاندو در زیستگاه‌های جنوب شرقی کشور و تنها در منطقه بلوچستان زیست می‌کند.
مدیر کل محیط زیست سیستان و بلوچستان در ادامه با ذکر توضیح بیشتری در مورد ویژگیهای ظاهری تمساح پوزه‌کوتاه می‌گوید: گاندو خزنده‌ای است با جثه‌ای بزرگ بطوری که طول بدن آن در زیستگاه‌های استان تا5/3?متر می‌رسد.
آرامنش افزود: این خزنده نادر روی زمین به آرامی حرکت می‌کند اما در آب شناگری ماهر و صیادی خشن به حساب می‌آید.
وی ادامه داد: رنگ عمومی بدن حیوان در ناحیه پشت زیتونی تا قهوه‌ای و به لحاظ وجود استخوانهای استئودرم در زیرپوست و روی ماهیچه، سطح پشت جانور خشن و سپر مانند است.
او بیان کرد: ناحیه شکم گاندو به رنگ سفید متمایل به زرد است، دم حیوان که نیمی از طول بدن آن را تشکیل می‌دهد، آنقدر قدرتمند است که می‌تواند استخوان بدن پستاندار بزرگ جثه‌ای را با ضربه‌ای قوی خرد کند.
وی اظهار داشت: آرواره این خزنده آنچنان محکم است که می‌تواند بزرگترین استخوانها را براحتی خرد کند.
گاندو دارای پلک سوم و مردمک چشم عمودی بوده و بدن حیوان به لحاظ خونسردی قادر است تا دمای خود را متناسب با دمای محیط تنظیم کند که این در شرایط نامناسب زیستی به حیوان کمک می‌کند به حیات خود ادامه دهد.
این گونه کروکودیل کمیاب در سال یک بار جفتگیری و تخمگذاری می‌کند، زمان جفتگیری تا بیرون آمدن تخمها چهار ماه بطول می‌انجامد که از اوایل اسفند شروع و تا آخر خردادماه ادامه می‌یابد.
گاندو تخم‌های خود را در کنار رودخانه و برکه‌ها در داخل گودالهایی به عمق نیم متر که از نظر رطوبتی در شرایط مناسبی قرار دارد، دفن می‌کند.
حدود ? 60?درصد از این تخمها به نوزاد تبدیل می‌شوند، نوزادان از لارو حشرات و بچه‌ماهی تغذیه می‌کنند.
بین پنج تا ? 10?درصد این نوزادها به سن بلوغ در چهار سالگی می‌رسند، زیرا خوراک پرندگان شکاری و ماهیخوار و جانورانی نظیر بزمجه و سگ می‌شوند.
از رفتارهای غریزی جالب این خزنده می‌توان به موقع شکار او اشاره کرد که تمام بدن خود را به زیر آب برده و فقط حفرهای بینی را از آب بیرون می‌کشد و با چشمان باز در آب به تعقیب شکار پرداخته و به آرامی به سمت آن حرکت می کند.
گاندو پس از این مرحله در یک فرصت مناسب ناگهان با دهانی باز به طرف شکار حمله‌ور شده و پس از تصاحب آن را به داخل آب فرو می‌برد.
این تمساح عجیب پس از خفه‌کردن شکار خود در آب اقدام به خوردن آن می‌کند.
ویژگی جالب دیگر این خزنده داشتن اسید معده قوی است که قادر به هضم اشیا سخت بوده و به سبب وجود نوعی جنس سنگی محکم به نام گاسترولیت در معده قادر به هضم اجسام سفت و سخت در شکم است.
همچنین به علت وجود پرده‌ای بنام ? Veium Pahatinum?در بدن تمساح آب حتی در مواقعی که دهان حیوان باز است، وارد معده نمی‌شود به این صورت که موقع باز کردن دهان یک چین از بالای سقف دهان و یک چین از انتهای زبان به هم رسیده و مانع ورود آب به معده می‌شود.
در گذشته به سبب برخورداری از شرایط مساعد محیطی هیچ‌گونه مشکلی در زمینه تغذیه تمساحهای پوزه کوتاه وجود نداشت و حیوان از پرندگان و ماهی تغذیه می‌کرد اما اکنون به علت خشکسالیهای طولانی در منطقه زیستگاه جانور، منابع غذایی به شدت کاهش یافته است.
اکنون و در این شرایط سخت خشکسالی زیستگاه‌ها، تغذیه حیوان به ماهی "گل خورک" و گاهی اوقات بندرت به دامهای مردم منطقه محدود شده است.
اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در سالهای وقوع خشکسالی در راستای وظیفه مهم حفاظت از این گونه جانوری با ارزش برای جلوگیری از تلف شدن تمساحهای پوزه‌کوتاه اقدام به تغذیه مصنوعی و رهاسازی مرغ زنده در کنار برکه‌های زیست حیوان کرده است.
جمعیت زیادی از این خزنده در دهه‌های گذشته در برکه‌ها و آبگیرهای منطقه بلوچستان زیست می‌کردند که متاسفانه به سبب وقوع خشکسالی چندین ساله اخیر تعداد آنها کاهش یافته و دستخوش تغییراتی شده است.
بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، بطورکلی اکنون حدود ? ????تمساح پوزه کوتاه در تالابها و آبگیرهای منطقه سرباز و چابهار بلوچستان زیست می‌کنند.
عمده زیستگاه‌های تمساح پوزه‌کوتاه ایران در مناطق رودخانه‌ای باهوکلات، سرباز، کاجو و برکه‌های پیرسهراب، آزادی، کلانی، درگس، گزمنزل، هوت کت و سد پیشین است.
به نظر می‌رسد با توجه به باور قدیمی بومیان منطقه مبنی بر تقدس گاندو ، خشکسالی و در نتیجه تنگ تر شدن دایره زیست و از میان رفتن چرخه غذایی از مهمترین علت‌های انقراض نسل تمساحهای پوزه کوتاه قلمداد شود.
به همین منظور تا دیر نشده باید برای حفظ و تکثیر این گونه با ارزش و کمیاب جهان که تنها زیستگاه‌های آن آبگیرهای مناطق بلوچستان ایران، پاکستان و هندوستان است، اقدامهای گسترده و لازم انجام داد.
در این شرایط نیاز است که مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست استان و کشور با هدف جلوگیری از نابودی این جانوران وارد عمل شده و با ایجاد محیطهای زیست مصنوعی متعدد در استان و دیگر نقاط سازگار با شرایط زیست حیوان، این گونه در معرض انقراض را از نابودی حتمی نجات دهند.
گروه سه نفره ما به همراه عکاس و راننده پس از دیدار از منطقه سرباز بلوچستان و آشنایی با گاندو تنها خزنده پاکوتاه پوزه‌دار و دم دراز کشور سفر خود را به زاهدان آغاز می‌کند.
در مسیر طولانی و هفت ساعته بازگشت از این سفر جذاب در اندیشه عجیبی غوطه‌ور شدم، "آیا گاندوها زنده می‌ماند؟"...
__________________
No comments:
Post a Comment