قالی شهرستان ایرانشهر دارای ابعاد کوچک و متوسط می باشد و یک قالی یک نمونه مشخص از هنر دستی را به نام « هنردستی مرزی» تشکیل می دهد که در هریک از این هنرها می توان عناصر تعداد زیادی از تمدن ها را پیدا کرد.
تاثیر فرهنگ های گوناگون توسط مایه های گوناگون رنگ های بلوطی و قرمز تیره، رنگ های تیره از جمله آبی و در پیاده کردن طرح های هندسی و منظم مثل شش ضلعی، لوزی، هشت ضلعی، قلاب و سه ضلعی در این قالی ها ظاهر می گردد که تاثیر تمدن فارسی را نیز در قالب پاره ای نقش های طبیعت گرایانه می بینیم که در متن و حاشیه آن ها دیده میشود .
در قالی های نمازی ، نقش محراب یا طاق نما، که غالبا زمینه آن به رنگ گندمگون یا قهوه ای خیلی روشن است تقریبا همیشه دارای یک « درخت زندگی » بسیار بلند است .
قالی های کوچک نمازی در میان قالی بافان ایرانشهر دارای ویِژگی تزیین ونقش کاملا متفاوتی هستند.
موضوع مورد علاقه در سایر قالی های ایرانشهر که نقش سجاده را ندارند ، نقش شبکه لوزی هایی به رنگ قرمز و خطوط دورنگ ( یک خط تیره و یک خط روشن ) است که بر روی یک زمینه آبی تیره کشیده شده اند و به زحمت دیده می شوند. یا اینکه شبکه ای از شش ضلعی ها است که خط محیطی آن ها کم و بیش داندانه دار است.هشت ضلعی هایی که قالی های افغان یا قالی های تکه بخارایی را نقش می کنند نیز نقوشی هستند که غالبا در تمام قالی های ایرانشهر دیده می شوند.
بیشتر نمونه های دیگر منقش به نقشی هستند که خواستگاه آن ها کاملا ایرانی است . ضمنا، در تمام اطراف و در حاشیه اصلی قالی طرازهایی از گل یا گیاه می بینیم که دارای همان طرحی هستند که در زمینه قالی دیده می شود . معذالک، در اینجا نیز رنگ مسلط قرمز آجری است که کم و بیش تیره می باشد و با مقدار کمی از رنگ بلوطی تیره ، سفید خاکستری رنگ یا به رنگ عاج مخلوط شده است.
لبه های طولی قالی ها با پشم بز استحکام بیش تری یافته است . گاهی نیز موی یال و یا دم اسب به رنگ های سیاه یا قهوه ای تیره به لبه ها افزوده می شود .
امروزه بیش از پیش برای رنگ آمیزی پشم به رنگ کننده های شیمیایی پناه برده و از آن ها استفاده می کنند. آن ها معمولا از پشم شتر هم به رنگ طبیعی استفاده می کنند . ابعاد مطلوب این قالی ابعاد کوچک بوده و قالی با ابعاد متوسط بسیار نادر است . قالی های بسیار بزرگ در این طبقه کاملا استثنایی هستند .
قالی شهرستان ایرانشهر یکی از قدیمی ترین واصیل ترین قالی های دست بافته ای ایرانی است که با وجود کیفیت بالا و اصالتی که قالی ایرانشهر دارد چندان بهایی که در خور آن باشد به آن داده نمی شود. از طرفی نیز عوامل متفاوت فرهنگی و اجتماعی و حتی سیاسی موجب جلوگیری از رشد و توسعه ی این صنعت مهم واصیل در این منطقه شده است. در چنین وضعی می توان گفت انگیزه ی اصلی قالی بافان و فعالان در این زمینه از آن ها گرفته شده و نتیجه ی چنین امری تنزل و افول صنعت قالی بافی بلوچی در کشورمان ایران است.
از جمله عواملی که کمک به بهبود شرایط قالی بافی در این منطقه خواهد نمود تلاش هر چه بیش تر برای شناساندن این صنعت هم به مردم و هم به مسئولان ذی ربط می باشد و در چنین شرایطی است که از زوال و نابودی این هنر و شغل دیرینه جلوگیری خواهد شد و شاید هم کمکی در جهت احیای آن باشد .
در ادامه مصاحبه عطیه آذرشب دانشجوی انسان شناسی شهری با خانم سهیلا کمالی یکی از قالی بافان بومی منطقه ایرانشهر آورده شده است:
سابقه ی کاریتان چند سال است؟
از هفت سالگی کار قالی بافی را شروع به یادگیری کردم و سپس از چند ماه تمرین کار با دستمزد راآغاز کردم و اکنون شانزده سال است که به کار قالی بافی مشغول هستم.
شیوه ی یادگیری شما به چه صورتی بوده است؟
قالی بافی را نزد عمه ام که قالی باف ماهری بود یادگرفتم . د رابتدا فقط شیوه ی گره زدن و پرکردن رنگ ها بدون نقشه خوانی را آموختم وبه تدریج در نقشه خوانی مهارت پیدا کردم.
کاری که انجام می دهید با استفاده از نقشه خوانی است یا ازبر است؟
قبلا کاری که انجام می دادم فقط بصورت نقشه خوانی بود اما اکنون به خاطر افزایش مهارتم قادر به بافتن قالی ازبر هستم . اما باید گفته شود که در قالیهای با ابعاد بزرگ نقشه خوانی کاراتر می باشد و انجام کار راحتتر صورت می گیرد .
شما چند ساعت موظف هستید که روزانه کار کنید؟
عمدتا از ساعت هشت صبح تا دوازده ظهر و بعد از ظهرها از ۲ بعداز ظهر تا غروب کار میکنم . که در فصل های پاییز وزمستان ساعت ۵ یا ۶ ساعت پایانی کار است و در روزهای بهاری و تابستان تا ساعت هفت یا هشت و گاهی اوقات تا ساعت نه هم کارم ادامه پیدا میکند .
در ازای کاری که انجام می دهید چه مبلغی به عنوان دستمزد به شما پرداخت می شود؟
دستمزدی که دریافت می کنم بستگی به تعداد قالی های فروخته شده ،ابعاد و اندازه ی قالی ها و همینطور روند پیش رفت کار دارد . اما بطور متوسط به ازای هر قالی ای که فروخته می شود به هر فردی مبلغی در حدود ۱۵۰ هزار تومان تعلق می گیرد.
آیا دیگر اعضای خانواده ی شما هم به این کار مشغول هستند؟
به جز من خواهرم و مادرم نیزمشغول به کار قالی بافی هستند . ولی به خاطر بالا رفتن سن مادرم او کمتر مشغول به کار می شود و بیش تر من و خواهرم با افزابش ساعت کاری مان به تامین هزینه های خانواده کمک می کنیم.
وسایل کار چگونه در اختیار شما قرار می گیرد؟
تامین وسایل کار به عهده خود بافندگان است و در صورتیکه نیاز به چیزی پیدا کردند ،باید خودشان هزینه آن را پرداخت نمایند . اگر هم کارفرما آن را تامین کند بعدا هنگام پرداخت دستمزدها از دستمزد افراد کاسته می شود .
شرایط محیط کارتان چگونه است ، آیا از آن راضی هستید؟
شرایط محیط کار همانطور که خود شما هم می بینید چندان مناسب نیست . فضای کارگاه فضای بسیار کوچکی است و چه در موقع کار وچه در زمان استراحت جای مناسبی وجود ندارد و می توانم بگویم که خیلی از شرایط محیط کارم راضی نیستم چون شرایط رفاه آن حتی در حد معمول هم نیست تا نیازهای ما را برطرف کند .
نظر شما راجع به کار قالی بافی چیست؟
کار قالی بافی به نظر من یک کار دشوار و طاقت فرسا است که نیاز به دقت و حوصله دارد . وبا وجود اینکه درآمد چندانی در این کار نیست به خاطر کمک به تامین مخارج خانواده ام مجبورم به این کار بپردازم . چون حرفه ی دیگری بلد نیستم و تحصیلاتم نیز در حدی نیست که بتوانم در جایی به کار دفتری مشغول شوم.
نظر شما در مورد وضعیت فعلی قالی بافی بومی منطقه ( ایرانشهر ) چیست؟
به قالی بافی تاجایی که من اطلاع دارم در ایرانشهر توجه چندانی نمی شود چه از سوی مردم و چه از طرف مسئولان این حوزه . همین مسئله موجب در انزوا قرار گرفتن آن شده است و اگر شرایط به این صورت پیش برود می توانم بگویم که ازبین خواهد رفت چرا که با شرایط فعلی این صنعت رو به زاول وانحطاط به نظر می آید . اما اگر حداقل کمی بودجه در این زمینه تعلق گیرد می توان جلوی این مسئله را گرفت .
وقتی که شرایطی که قالی بافان در آ« کار می کنند حداقل امکانات مورد نیاز آن ها را نداشته باشد مسلما انگیزه و امید خود را از دست می دهند و دست از کار می کشند . در حال حاضر من چند نفر را می شناسم که به خاطر به صرفه نبودن این کار آن را رها کرده اند وبه کار دیگری پرداخته اند .
آیا ممکن است روزی شما هم این کار را رها کنید؟
اگر شرایط به همین ترتیب روز به روز بدتر شود من هم فرقی با دیگران ندارم . چون دیگر آن را برای خودم به صرفه نمی بینم مسلما آن را رها میکنم گرچه در حال حاضر هم همانطور که گفتم چندان رضایتی از کار خود ندارم.
گردآوری و تنظیم : عطیه آذرشب
بازنشر تفتان ایران از سری مقالات فرهنگ بلوچ / انسان شناسی و فرهنگ
No comments:
Post a Comment