گواتر؛ گنجی نهفته در ساحل زرخیز سیستان و بلوچستان

‘گواتر’، تکه کوچکی از محدوده سیستان و بلوچستان واقع در منتهی الیه جنوب شرقی سرزمین زرخیز ایران اسلامی، چون گوهر بهشتی در ساحل دریای عمان می درخشد.

در کتیبه های تاریخی داریوش به خط میخی از این سرزمین به نام «ماکا» نام برده می شود.

در منتهی الیه جنوب شرقی ایران، در آخرین نقطه مرزی آنجا که شهرستان چابهار به خط تماس با مرز پاکستان می رسد، بندری کوچک و قدیمی اما زرخیز به نام «گواتر» قرار گرفته که چندصباحی است برای سرمایه گذاران کشورمان نامی آشنا گشته است.

گواتر برگوشه یی از گستره این خاک دوست داشتنی همچنان ایستاده است و خوش می درخشد.

پیرمردی از اهالی منطقه رونق گذشته گواتر را این چنین تصویر می کند: «آفریقا تجارتش دست ما بود. از بندر گواتر ماهی و حصیر می بردیم به آفریقا با جهازهای بادی که دو هزارتن هندی گنجایش داشت. ۲۵ روز تا دارالسلام می رفتیم . وقتی هوا خوب بود ۱۴ روزه این کار را می کردیم. موقع برگشت چوب کندل می آوردیم به گواتر، خالی می رفتیم خرمشهر، پسته و بادام می بردیم به بمبئی یا از بصره خرما می بردیم آفریقا چوب بار می کردیم به گواتر…»

بعد از اسلام این سرزمین «مکران» نام گرفت که درحال حاضر منطقه جنوبی بلوچستان نیز به نام «مکران » معروف است.

بنابه روایت مارکوپولو که در حدود سالهای ۶۸۳ـ۶۸۷ هجری قمری هنگام مراجعت از چین از حدود مکران عبور کرده، مکران درآن تاریخ ایالت مستقل داشته است.

شهرستان چابهار هم اکنون به عنوان یکی از قطب های تجاری و از نواحی مستعد برای پرورش میگو مطرح است.

چابهار ۱۵ هزار و ۶۰۷ کیلومتر مربع گستره و بیش از ۱۶۰ هزار نفر جمعیت دارد و دارای آب و هوایی گرم و نسبتاً مرطوب است.

هوای چابهار در اوج گرمای تابستان به علت وزش بادهای موسمی ‘مونسون’ معتدل است، گواتر بندری کوچک از این شهرستان به شمار می رود که در گذشته رونق چشمگیری داشته و این موهبت سالها از نظرها پنهان مانده بود تا اینکه رونق آن دو باره در نظام جمهوری اسلامی جرقه زد.

آنچه که موجب گشت، گواتر به عنوان نگین انگشتری چابهار مطرح شود آغاز طرح ملی پرورش میگوی غرب باهوکلات است.

درصورت پایان یافتن طرح چهار هزار هکتاری پرورش میگو، سالانه هفت هزارتن میگو به ارزش ۵۰ میلیون دلار تولید و چهار هزار فرصت شغلی ایجاد می شود که قطعا بر زیبایی و ارزش این گنج نهان می افزاید.

**در راه گواتر

از چابهار به طرف شرق یعنی مرز پاکستان حرکت می کنیم. از بندر صیادی «رمین » می گذریم و آنگاه به تراس های مرتفع کوهستانی برخورد می کنیم که هیبت خود را به رخ آبی بیکران دریای عمان کشیده است ، اکنون دریا زیر پای ماست و ناوک نگاهمان افق دریا را نشانه رفته است.

مقصد بعدی بندر صیادی «بریس» است که در پای یک صخره عظیم کوهستانی ایجاد شده است و قایق ها به طرز زیبایی درکنار اسکله پهلو گرفته اند.

بی تردید بریس از زیباترین اسکله های صیادی ایران و شاید زیباترین آنهاست به خصوص آن که درصورت مساعد بودن شرایط بارندگی، محدوده جاده بریس و کوه ها و تپه های مخروطی آن، تالاب لیپار یکی از مناظر بدیع طبیعت را شکل می دهد، درحاشیه تالاب، شتران تشنه ، از آب گوارای آن سیراب می شوند و قسمت های میانی اش نیز مامن مناسبی برای فلامینگوها و دیگر پرندگان مهاجر، است.

از مهمترین محصولات دریایی این بنادر، ماهی شیر، شوریده، حلوا و سنگسر و از رده سخت پوستان محصول جهانی لابستر (شاه میگو) است.

شاه میگو در طول فصل محدود صید (یک تا دو ماه درسال ) سالانه بین ۲۰تا ۳۵ تن صید می شود که ارزش صادراتی این آبزی به صورت ‘دم عمل آوری شده و منجمد’ هر کیلو ۲۲ تا ۳۰دلار بوده و صادرات به روش زنده به ازای هرکیلو از ۳۵ تا ۵۰ دلار ارز آوری دارد.

از بریس گذشته و پیش رویمان پسابندر خودنمایی می کند که نمای موج شکن آن از بالای تراس کوهستانی بسیار زیباست.

جزیره معروف به شیطان از دور پیداست. آیا به راستی آنجا خانه شیطان است؟!

از فراز کوه سرازیر می شویم اکنون قریب به صدکیلومتر از چابهار دورشده ایم، دگر بار مرکب مان ما را به کوهها و صخره های مرتفع رهنمون می سازد، رفته رفته به گنج پنهان چابهار و سرزمین اعجاب برانگیز گواتر، نزدیک می شویم سرزمینی که روزگاری نه چندان دور، جلوه پررونقی داشت که قبرستان متروکه گواتر و باند فرودگاه قدیمی انگلیسی ها گواه آن است.

بندر گواتر درهمین مکان و درانتهای جاده فرعی مشرف به خلیج گواتر قرار گرفته است و صیادان در فصل صید در داخل کپرها به استراحت پرداخته و درزمان مناسب از شبانه روز دل به دریا می زنند تا تور خود را از ماهی های ذی قیمتی چون شیر و شوریده پرکنند.

گواتر که در جنوب شرقی ایران، آخرین آبادی است هم اکنون به یکی از قطب های امیدبخش در افزایش صادرات غیرنفتی تبدیل شده است.

**زیبایی های خفته این گنج پنهان؛

گواتر یکی از زیبای ترین سواحل ایران زمین را به خود اختصاص داده ، جنگل های حرا از یک طرف، جز و مد زیبا از سوی دیگر و حرکت خرامان خرامان خرچنگ ها بی شمار بر ساحل شنی این خطه از چابهار زیبایی چندانی بخشیده است.

گواتر به واسطه قرار گرفتن در مجاورت جنگل های حرا یکی از مناطق حفاظت شده محیط زیست به شمار می رود.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در این زمینه معتقد است: در سمت ایران رودخانه باهوکلات و در سمت پاکستان رودخانه نهردشت به خلیج گواتر می‌ریزند.

خسرو افسری افزود: آغاز این خلیج در سمت خاوری دماغه جیوانی است و پایان آن در سمت باختر در نقطه‌ای به نام پسابندر است.

او ادامه داد: در کرانه پاکستانی خلیج گواتر شهری به نام جیوانی قرار دارد و در کرانه ایرانی آن روستاهای گواتر و پسابندر که در جنگل های حرا نیز با هم مشترک اند.

وی افزود: جنگل‌های حرا خلیج گواتر ۳۰۰ هکتار وسعت دارند و به واسطه این که تنها حرا در آن روییده است زیبایی منحصر بفردی را در زیبایی آفتاب تابیده بر خلیج نمایان می کنند.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان اظهار داشت: درختان آن دراصطلاح محلی«تمر» ‘temer’ گفته می شوند که کنار دریا قرار گرفته اند به همین علت به آنها جنگل های حرا گفته می شود.

وی گفت: حرا یکی از ظرفیت های پنهان سرمایه گذاری برای ایجاد قطب های گردشگری است که محیط زیست برای حفظ این مکان ارزشمند تلاش زیادی را انجام داده است.

او ادامه داد: جزر و مد دریا باعث می شود که درختان حرا روزها به زیر آب روند و شبها سر از آب در آورده و محیطی را مهیا می کنند که جذابیت آن دل هر بیننده ای را مجذوب خود می کند.

وجود جنگلهای مانگرو (حرا) درکنار خلیج گواتر و پرندگان مهاجر، زیبایی خاصی به این منطقه بخشیده و درنقطه تلاقی رودخانه باهوکلات به رودخانه سرباز، یکی از گونه های نادر تمساح جهان معروف به تمساح پوزه کوتاه (گاندو) زیست می کند که تعدادشان اندک و دو رقمی است و همین امر، اهمیت حفاظت از آنها و توجه دقیق تر را بیشتر می کند.

رییس اداره حفاظت محیط زیست چابهار نیز با اشاره به داشته های زیست محیطی گواتر می گوید: گواتر هر ساله در اوایل پاییز درب خانه اش به روی بسیاری از پرندگان مهاجر باز است.

‘اشرفعلی حسینی’ می افزاید: همه ساله ۴۰ گونه پرنده در قالب دسته های ۱۰۰ تایی وارد این منطقه می شوند که بعضا تعداد آنان را به بیش از ۲۰ هزار قطعه می رساند.

وی می گوید: در کنار پرندگان نیز گونه های مختلف پستانداران دریایی از جمله دلفین ها ، گاو دریایی و نهنگ ها نیز در ساحل دریای مکران و خلیج گواتر به خوبی قابل مشاهده هستند.

او افزود: گواتر در هنگام وزش بادهای مونسون به استراحتی ۴۵ روزه می پردازند و حضور خرچنگ های بسیار ، حرکت ماهیان در نوار ساحلی و پرواز اندک پرنده بر زیبایی آن می افزاید.

طرح پرورش میگو با ایجاد استخرهای پرورشی از توانمندیهای مهم اقتصادی بندر گواتر است و خداوند چنان توانایی ارزشمندی به آن عطا فرموده که هر سال دو بار پرورش میگو در آن انجام می شود.

مزارع کشت و پرورش میگو بسیاری از سرمایه گذاران را به سوی خود جلب کرده و سازمانهای دست اندرکار نیز در حال گسترش این مزارع هستند و محدوده چهار هزار هکتاری به عنوان طرح ملی از جمله توجهات خاص دولت به منطقه است.

درصورت پایان یافتن طرح چهار هزار هکتاری پرورش میگو، سالانه هفت هزارتن میگو به ارزش ۵۰ میلیون دلار تولید و چهار هزار فرصت شغلی ایجاد می شود که بطور قطع نقش مهمی درتوسعه اقتصادی منطقه خواهد داشت.

گواتر را به ناچار با آن همه زیبایی و شکوهش ترک می کنیم هر چند که شب را سرکردن در این بندر و دیدن مناظر با شکوه شبانه آن بسیار جذاب و به یادماندنی است.

خاطره دیدن گواتر را با این امید به ذهن می سپاریم که مسوولان و هموطنان عزیز از مواهب طبیعی خدادادی آن درجهت منافع ملی ، افزایش درآمدهای غیرنفتی و بهره گیری از جاذبه های گردشگری آن بنحو شایسته ای استفاده کنند.

منبع : http://www.irna.ir/NewsShow.aspx?NID=30560947