به مناسبت روز جهانی زبان مادری

امان الله تمنده رو
سال گذشته تقریبا در چنین روزی به مناسبت روز جهانی زبان مادری همایشی در سالن آمفی تاتر دانشگاه مسلمانان علیگر برگزار شد .میهمان همایش پروفسور آجیتا از دهلی بود .وی در خصوص اهمیت زبان مادری و نقش آن در پرورش ذهنی و زبانی کودکان سخن گفت.پروفسور آجیتا بر حفظ زبان مادری و آموزش آن از سنین طفولیت به کودکان تاکید داشت و می گفت بهتر است در خانواده ها ابتدا به زبان مادری با کودکان سخن گفته شود و درادامه زبان دوم به آنها آموزش داده شود .وی با اشاره به اینکه در کشور هندوستان بیش از 3 هزار زبان و لهجه وجود دارد اذعان داشت که حتی یک لهجه می تواند به عنوان یک زبان مطرح شده و مورد توجه قرار گیرد در صورتی که سخن گویان به آن لهجه توانایی سیاسی و اقتصادی لازم برای ترویج لهجه شان را دارا باشند یعنی ابزارهای لازم برای آموزش آن،چاپ کتاب و روزنامه و تولید آیتمهای صوتی و تصویری به زبان مادری شان را در اختیارداشته باشند...
و اما در مورد زبان بلوچی که نه یک لهجه بلکه یک زبان مستقل است می توان گفت متاسفانه هم اکنون نه ابزارهای لازم برای ترویج این زبان در کشور ما وجود دارد نه سخن گویان این زبان براهمیت حفظ و ترویج آن واقف هستند وخوانندگان متون و کتب زبان بلوچی در استان سیستان و بلوچستان که خواستگاه اصلی این زبان در کشورایران است به چند صد یا حداکثر به چند هزار نفر بیشتر نمی رسند و متاسفانه خطر به حاشیه رفتن و حتی از بین رفتن آن در نسلهای بعدی وجود دارد کما اینکه تاکنون صدها زبان و لهجه در دنیا بر اثر بی توجهی از بین رفته اند.
نکته ای که باعث نگرانی است اینکه بسیاری از افراد نسل جدید بلوچ به جای تکلم به زبان مادری ، با کودکانشان به زبان فارسی صحبت و البته آنرا نوعی کلاس و پرستیژ نیز تلقی می کنند و تاسف بار تر اینکه قشر تحصیلکرده بلوچ نیز در این کلاس گذاری توخالی پیش قدم هستند!! حتی به عینه شاهد هستیم که بسیاری از کودکان و نوجوانان بلوچ قادر به تکلم به زبان مادری شان نیستند و حتی سخن گفتن به این زبان را نوعی بی کلاسی و کسر شان می دانند.البته شاید آنها هم دلایل خود را برای اینکار دارند و شرایط سیاسی و اجتماعی باعث شده اینگونه فکر و عمل کنند.شاید هم برای اینکه کودکانشان هنگام رفتن به مدرسه با مشکل دو زبانه بودن و افت تحصیلی مواجه نشوند مجبور به آموزش زبان فارسی به جای زبان مادری به فرزندانشان هستند و این خود مشکلی است که باید در مباحث جدی تر آموزشی و پرورشی به آن پرداخت.
به هر حال امید است تلاش بیشتری از سوی دست اندر کاران وعلاقمندان به زبان و ادبیات بلوچی برای ترویج بیشتر این زبان و جلوگیری از به محاق فراموشی رفتن آن از خود صورت پذیرد و مسوولان امر نیز نرمش بیشتری در اعطای مجوز چاپ کتاب و نشریه به زبان بلوچی از خود نشان دهند چرا که با تضعیف یا از بین رفتن هر یک از زبانها یا لهجه های بومی ایران زمین بخشی ازفرهنگ،ادبیات و تاریخ این مرز و بوم از بین می رود که جبران آن شاید امکان پذیر نبوده و لطمه ای بر پیکره فرهنگی ایران عزیزمان وارد کند.