تحلیلی بر الفبا و املای زبان بلوچی(قسمت اول)

بلوچی زبان و لبزانک

تحلیلی بر الفبا و املای زبان بلوچی(قسمت اول)

قلمکار:حسین آبیار

الفبای زبان بلوچی و آیین نگارش این زبان یک سیر تحولی را پیموده وتوسط صاحب نظران و ادب دانان صحنه ی ادبیات و زبان بلوچی به صورت های گوناگون تعریف و بکار برده شده است و هر کس با سلیقه خودش در نگارش آثار و اشعار خودش اقدام کرده و یک رسم الخط واحدی را بکار نبرده اند. ولی با گردهمایی هایی که توسط صاحب نظرانی به همراهی سید هاشمی به یک نقطه نظر مشترکی دست یافتند ولی با این حال این رسم الخط منتقدان زیادی را بدنبال خودش داشت .ما در این قسمت به بررسی نظرات صاحب نظران و محققین بزرگ در زمینه املاء و نگارش زبان و ادبیات بلوچی می پردازیم.

1- سید ظهور شاه هاشمی

سید هاشمی بعد از تحقیقات فراوان الفبای زبان بلوچی را شامل 25حرف تعریف کرده و در مکتوبات و آثار خود بکار برده؛شامل:

ا ب پ ت ٹ ج چ د ڈ ر ڑ ز ژ س ش ک گ ل م ن و ه ء ی ے

ایشان اظهار می کنند که حروف الفبای بلوچی تماماً همین 25 حرف هستند و 12 حرف دیگر که در نوشته های سایر نویسندگان عرصه زبان و ادبیات بلوچی بکار می گیرند از زبان های بیگانه وارد کرده اند. ما این حروف را رها کرده و بکار نمی گیریم.

حروف«ث ح ذ ص ض ط ظ ع ق»از حروف زبان عربی می باشند و در زبان فارسی هم بکار برده می شوند و در زبان و ادبیات بلوچ اگر واژه ای را با این حروف پیدا کردید آن واژه واژه ی عربی می باشد. بسیاری از لغات زبان فارسی با زبان بلوچی از لحاظ املاء یکی هستند ولی تاثیری که زبان عربی در دوره های اسلامی بر زبان فارسی گذاشته این کلمات رنگ و بوی عربی به خود گرفته اند؛مثلاً «صد؛گذشت» تحت تاثیر زبان عربی قرار گرفته اند ولی اصل این کلمات در زبان فارسی«سد ؛گزشت»بوده که با زبان بلوچی هم ریشه بوده اند.پس می توانیم نتیجه بگیریم حروفی مثل«ذ»و«ص» از حروف زبان عربی هستند که وارد زبان فارسی شده اند.

حروف«خ ف غ» حروف مشترک در زبان های فارسی و عربی هستند.در زبان بلوچی 9 حرف عربی اصلاً کاربردی ندارند ولی 3حرف مشترک با تغییراتی در زبان بلوچی بکار می روند.

حرف«خ» فارسی در زبان بلوچی به طور کلی به صورت«ه» بکار می رود. مثل: خشت،بَخت،تخت وخاک به صورت هِشت،بَهت،تهت وهاک نوشته می شوند.

اگر حرف«خ» همراه «و» بیاید حرف«خ» به طور کامل حذف می شود.مثل :خوش،خوشدل،خواهش به صورت وش،وشدل و واهش نوشته می شوند.

حرف«غ» فارسی در زبان بلوچی به صورت «گ» بکار می رود. مثل: بغل،مرغ به صورت بَگل و مُرگ نوشته می شوند.

حرف«ف» فارسی در زبان بلوچی به صورت«پ» بکار می رود. مثل: گفتار،مُفت،رُفت به صورت گپتار،مُپت و رُپت نوشته می شوند.

حروف نه گانه عربی در زبان بلوچی به شکل زیر نوشته می شوند:

حروف «ث – ص» به صورت «س» و حروف «ذ – ض – ظ» به صورت «ز»

حرف «ع» به صورت «ا» و حرف «ح – خ» به صورت «ه»

حرف «ط» به صورت «ت» و حرف «ق» به صورت «ک»

معنی و مفهوم بتل های بلوچی

اُشْترا هِرّیْ آرْتْ کـَسا سارْنَکـُت کُکـّڑا هَیْکیْ ریت دُنْیائی سَرا کُت.

منظور از این ضرب المثل:1- شتر بچه اش را بدون سروصدا به دنیا آورد ولی مرغ با انداختن یک تخم کوچک سر و صدایش مردم را آسی کرد(ترجمه).2- بعضی از انسان ها کارهای بزرگی را انجام می دهند بدون کوچکترین خودستایی و لاف زدن و سر وصدا.اما بعضی بر عکس کار کوچک و کم اهمیت خود را بزرگ جلوه می دهند.