بلوچی زبان ءِپجار --- نصرت اله استوار

زبانانی میان ءَگستائی

اے ھبر ءِمراد ھمیش اِنت کہ زبانانی میانءَسیادی ءُھمچارگی ھم ھست اِنت ‘بلوچی ءَسداں انچیں گال ھست کہ آدگہ زبانانی تہ ءَھم ھمے بزانت ءَکارمرد بنت ءُچَہ ایشاں انچیں دوریں سیمسرانی زبان ھم ھست کہ بہ گند ئےمااِش سر پد مہ بئے اِیں ءُآھانی زبان ءِلھتے گالاں ھما توار ءُھما بزانت ءَکہ آاِش گوش اَنت چَہ ھزارھاں سال ءَگوشان ءُپیداک اِنت۔پہ درور:”کندیل “ءِگال چَہ مارا پیسر یونانءِمردماں کاربستگ یا انوگیں دور ءَگلاس ءُجگ رنگیں گالاں کہ مئے گور ءَچَہ انگریزی زبان ءَاتکگ اَنت ۔اے ھبر ءِمراد اِے نہ اِنت کہ مئے زبان لک ءُللیں زبان اِنت پمیشکا مارا وتی مارشتانی درشان کنگ ءَڈنی زبانانی کمک پکار اِنت بلکیں چَہ مئے زبان ءَگیشتر دیمروی کرتگیں زبان چوش کہ انگریزی ، عربی ءُپارسی اَنت چَہ درآمدیں گالاں سر ریچ اَنت ۔اے گال گوں شیانی پجیگ ءَلڈ اِتگ ءُمئے ھند ءَاتکگ اَنت انچوش کہ گلاس ءُجگ یا بہ گند ئےاول سر ءَکندیل ھم چَہ یونان ءَ آرگ بوتگ یک سببے وَ ھمیش اِنت ءُدومی اے ھبر ھم مارا زانگ لوٹ اِیت کہ بلوچءُبلوچی پھک ءَزمین ٹومب نہ اَنت نئے کہ چَہ آزمان ایر کپتگین کہ دنیا ءِآدگہ راجاں سیادی مہ دار اَنت۔ اے سیادی ھون ءُٹکی ھم ھست ءُسداں انچیں زبان ھست کہ آھانی رگ ءُریشگ گوں بلوچی ءَیک اَنت بزاں اگاں ھبر سر بن ءِبہ بیت گڑا ما درس یکیں پت ءُپیرک ءِنماسگ اِنت ۔

بلوچی ءِبن پیرک

سیادی ءُھم ریشگی ءِسبب ءَدنیا ءِزبان جتائیں ٹک ءُتمنانی تہ ءَبھر اَنت ، بلوچی انڈویورپین زبان ءِچَہ کوھن ترین زندگیں زباناں یکے کہ چَہ انڈویورپین زبان ءِانڈوایرانین ٹکءَ سیادی کنت۔انڈویورپین زبان چاردہ شاھڑانی تہ ءَبھر اِنت آھانی تہ ءَدوازدہ گیش اِتگ ءُدو نہ گیش اِتگیں شاھڑ اَنت ۔گیش اِتگیں ٹکانی تہ ءَالبانین،اناٹولین،بالٹک،سیلٹک،جرمنک،گریک،انڈوایرانین ،اٹالک،پالیو بالکن،سلاوکءُٹوچیرین زبان ھوار اَنت۔بلوچی کہ انڈوایرانین شاھڑ ءَاِنت آئیءِ وت دگہ بازیں شاھڑ ھست اَنت کہ آھانی تہ ءَسداں زبان ھوار اِنت بلوچی گوں ھمے ھزارھاں زبان ءَ انڈویورپین ٹک ءَھست اَنت سیادی کنت ءُآھانی گالے ناں گالے بلوچی زبا ن ءِتہ ءَمان اِتگ یا توار پروش بوتگ ، بلے ھست ۔انڈوایرانین زبانءِ تہ ءَکہ آھانی بلوچی زبان ءَگوں سیادی چَہ دگہ انڈویورپین زبان ءِسیادھی ءِبندءَ نزیک تر کپ اِیت ۔بنگالی،ھندی ،کالاش ، کشمیری،سرائیکی (جاٹکی)،سندھی ءُپنجابی ھم ھمے ٹک ءَاَنت۔

بلوچی اے شاھڑ ءِ جھل شاھڑ رودرتکی ایرانی زبان ءِ اوستان زبان ءِچیر شاھڑ ءَاِنت ۔ادءَدرس کوھن ترین زبان اَنت کہ گیشتر انوں وتی پیشگیں رنگ ءُگالوار ءَگوشگ نہ بوگ ءَاِنت یا وَ پشت نہ کپتگ ۔بلوچی زبان ءِسر ءَدنیگت منی نزءَھور تچاری کنگ نہ بوتگ پمیشکا زبان زانتانی اڈ کرتگیں ٹیبل ءِسر ءَ سد درسد ستک کنگ نہ بیت ۔ماں اے ٹیبل ءَ زبان کوھن ، میانی ءُنوکتریں زبا ن ءِھساب ءَبھر اَنت کہ بن پیرک اِش اوستا زبان اِنت ۔بلوچی ماں نوکتریں زبانان اِنت چَہ اے زباناں کوھنیں آذری ،بلوچی ، بشکردی ،میان ایرانی گالوار ،دری ،تالشی ،گورانی ، گیلکی،مازندرانی،کردش،لری،تاجک ، ھزارگی ، فارسی ءُدگہ زبان ھوار اَنت پشتو ھم بلوچی ءِچَہ نزیک ترین سیادان اِنت کہ اوستان ءِمیانی دور ءِزباناں شما ر بیت ۔

بلوچی ءِگالوار :

بلوچی زبان دنیا ءِآدگہ زبانانی رنگ ءَبازیں گالواراں گوشگ بیت چَہ ایشاں سئے مستریں گالوار اَنت ۔(ا)کوہ سلیمانی گالوار کہ بلوچستان ءِرودرتکی دمگ کوہ سلیمان ءِکش گوراں، مری ءُبگٹی ھلک ، ڈیرہ اسماعیل خان ءُڈیرہ غازی خان ءُسندھ ءِھلکوھاں گوشگ بیت۔(۲)مکرانی کہ داں ایرانی چیر دستیں روزردی بلوچستان ءِدمگ پھرہ ءَبہ گر کراچی ءَگوشگ بیت ، بلوچستان ءِتیاب دپی دمگ ، مزن ھور ءِدمگ ءُسندھ ءِگیشتر بلوچ ھمے گالوار ءَگپ کن اَنت(۳) رکشانی گالوار کہ بلوچستان ءِکوش ، کوش رودرتکی کنڈءِدمگ کلات ،کاران ،سراوان ، چاگی ،سیستان،سر حد ءُنمروزءَ ۔چَہ ایشاں ابیدترکمانستان ءُایران ءَخراسان ءِبلوچ ھم ھمے گالوار ءَگپ جن اَنت۔

بلوچی زبان ءِشھزانت ءُمزن پولکار نمیرانیں واجہ سید ھاشمی ءَبلوچی زبان ءِگالوارانی تہ ءَبھر ءُبانگ کنگ ءِسر ءَسک بد برتگ ءُبلوچی زبان یک زبانے من اِتگ ۔واجہ ءِنزءَ بلوچانی گالوار گوں دگہ زبانانی مردماںھمساھگ بوگ ءَتر اِتگ انچوش کہ کوہ سلیمان ءِبلوچ گوں سندھی ءُجاٹکیاں با ز ھور تور اَنت ءُھمازبانانی رنگ اِش چِتگ ۔پولکاراں کہ رکشانی چَہ مکرانی گالوار ءَگستا کرتگ ءُکارانی گالوار ھم ماں رکشانی گالوار ءَشمار کرتگ کہ چَہ مکرانی گالوار ءَیک انچوشیں کسانیں گستائی یے دار اِیت کہ تیا ب دپی ءُکیچ ءِزبان ءِمیان ءَھست ۔

بلوچی زبان ءِبابت ءَزور یں اڑ:

وش نیاتکاں انچوش کہ بلوچ راج ءِدیمروی ءِدیم ءَڈنگر داتگ ھمے پیم بلوچی زبان اِش ھم ردوم ءَنہ اِشتگ ۔واکمند ءُسرکار دگہ بوتگ اَنت پٹ ءُپولکاری ءِنام ءَوتی نزانتکار ی ءِسی کارچ اِش ماں بلوچی زبان ءِدلبند ءَگرچینتگ اَنت ، ھما ٹپی ئیں بلوچی اِنت کہ نیم ملاءُنیم حکیمانی دستءَکپتگ ءُھرکس وتی رنگ ءَ بربین ئِے کنگ ءَاِنت ۔

بلوچی ءَگوش اَنت کہ ”بلک باز بنت چکے سر چوٹ بیت “کسے گوش اِیت کہ بلوچی آب نہ گیش اِتگ اَنت یکے بے بنرھبندیں زبان ئِے گوش اِیت کسے گوش اِیت کہ کوہ سلیمانی ءُرکشانی گالوارانی سر ءَکار کنگ نہ بوتگ ءُبلوچی نویسوک آھاں ڈلگچار کنگ ءَاَنت ۔بلوچی ءِتہ ءَلھتے آب کہ بلوچی ءِنوشتہ کاراں چگل داتگ اَنت چَہ ایشانی سبب ءَزبان جٹ ءُپھوالانی زبان جوڑ بوتگ۔بلوچی زانشتی زبانے نہ اِنت کہ ماں دربستان ءُوانگجاھا وانینگ بہ بیت ۔بلے اِے درس وت لھتے کم ونتگیں مردمانی ھبر اَنت کہ زبان ءِرشت ءُردوم ءَنہ زان اَنت چَہ گالانی گرینک ءُبن چمّگاں سر پد نہ اَنت، گواچنیں گپ اِش گورءَنیست پمیشکا مئے سر ءَزورے نہ اِنت کہ راست ءُمادنیں را ہ ءَیلو بہ دئے اِیں ءُمانگیش اِتگیں کشکے ءَبیااِیں ۔بلوچی زبان ءِچَہ سر شاعراں یکے نمیرانیں واجہ گل خان نصیر اِنت کہ آئی ءِکتاب” گلبا گ “ماں ھمے سیاھگ ءَکہ سید سیاھگ ءِنام ءَزانگ بیت نوشتگ ، چَہ ایشی ءَپدر اِنت کہ بلوچی زبان ءِمزن نامیں سر اں اِے سیاھگ بلوچی ءِگچینی ءُنوشتانکی سیاھگ من اِتگ۔

بلوچی گیچنی سیاھگ:

بلوچی ءِھما سیاھگ کہ آئی ءِتہ ءَماشما نوشتہ کن ءُوان اِیں آ ئی ءِبنچکی کار نمیرانیں واجہ سید ھاشمی ءَکرتگ اَنت پمیشکا اِے سیاھگ کہ گیشتر چَہ ھمائی ءِنام ءَسید سیاھگ ءِنام ءَزانگ بیت ۔لھتے مردماں ردمنی اِنت کہ سید سیاھگ ءَمراد مکرانی گالوار ءَبلوچی نویسگ اِنت یا اے ھبر ءَکن اَنت کہ نمیرانیں سید ءَایوک وتی تیاب دپی زبان گچین کرتگ ۔اے ھبر ھچ گوں راستی ءَدپ نہ وارت مروچی ھمے زبان ءَکہ مانوشتہ کن اِیں ایشی ءِتہ ءَبلوچستان ءِکنڈ کنڈ ءِگال ھوار اَنت ءُھرچ کہ سر جمیں گالے ھست آنوشتانکی راھبند ءَگچین کنگ بوتگ ۔چوش کہ مکرانءَ کس ”کرت “نہ گوش اِیت نہ کہ اَنت ءُاِنت رنگیں گال ما

ں گوشگ ءَھست اَنت بلے بنرھبندی لوٹ ءُبلوچی زبان ءَماں یکے سیاھگ ءَ نوشتہ کنگ ءَ مارا باید اِت اِنت کہ ماوتا ھمے رنگ ءَنویسگءِ پابند بہ کن اِیں ءُپہ اےءَ ھبر دلتنگ مہ بئے اِیں کہ اِے گال مئے ھند ءُدمگانی گالوارءَدپ نہ وراَنت ۔

آبانی جیڑہ :

بلوچی زبا ن ءِسر ءَزانشتی کار کم کنگ بوتگ ءُپدءَ رندی اڑ ھم باز اِنت پمیشکا یک جیڑھے آبانی ھست پہ درور لھتے کلات ، کندیل ءُچراغ رنگیں گالاں ق

لات ، قندیلءُچراغ نوشتہ کنت۔ آھمے ردمنی ءِتہ ءَاَنت کہ ایشانی نویسگ ءِزانشی سیاھگ ءَزورگ ءَ اَنت ءُمکرانءِگیشتر یں نوشتہ کارکہ ایشاںوتی بندری توار ءَگوں نوشتہ کن اَنت آھانی نزءَپھوالی گالوار ءَزورگ ءَاَنت ۔

بلے کوھنیں گالبلدانی وانگ ءَپد اِے ھبر پدرا بیت کہ ایشانی بندری توار ھمے بوتگ اَنت کہ بلوچانی گور ءَھست اَنت ءُاِے دروشم کہ انوں ماں علمی بزاں نوکیں پارسی زبان ءَ ھست اَنت گالانی مُعرب اَنت بزاں مئے جندءِ دمگ ءِھماعجمی زبانانی گال کہ عرباں وتی زبان ءَرجینگءَپدمارا واترکرتگ اَنت ءُما چَہ وتی ناسرپدی ءَھمے گما ن کن اِیں کہ اے عربی گال اَنت ءُمارا اِجازت نیست کہ ایشاں وتی گالوار ءَبہ نویس اِیں۔

بنگپ ءِآسر:

دیمترءِدرونت ءَروگ ءَپیش ما باید برزءِدرسیں گپاں چار ءُٹپاس بہ کن اِیں ءُگوں وتی سنگت ءُھم مکتباں اے درگت ءَبے جیڑاِیں ءُجھل ءِجستانی پسو ءَیات بہ گر اِیں پرچا کہ ما ھما بلوچی زبان ءِوانگ ءُزانگ ءَکہ دربرگ لوٹگ ءَاِیں مارا آئی ءِپجار المی اِنت ۔اے نوشتانک ءِمول ءُمراد ھم ھمیش اِنت کہ ما وتی سیاد ءُھم تنگیں زباناں بہ زان اِیں ءُاگاں یک گالءُگپے کہ مئے گورءَھست آئی ءَدرآمد سر پد مہ بئے اِیں۔ بوت کنت کہ آ چَہ مئے گور ءَبرگ بوتگ یا ھمابن زبان ءِکہ چَہ اُودءَ اے زبان در کپتگ اَنت گال اِنت ۔انچیں گال بازاِنت کہ ماں عربی ءُپارسی ءَانچیں آب ءَگوں نوشتہ کنگ بنت کہ سید سیاھگ ءَدور دیگ بوتگ اَنت چَہ آھانی نویسگ ءَ ماں اِے گمان ءِتہ ءَمہ بئے اِیں کہ ما عربی گالے پروشتگ ءُبلوچی وڑءَنوشتہ کنگ ءَاِیں انچوش کہ ماپیسر ءَونتگ کہ باز گال عربی نہ اَنت بلکیں معرب بزاں ھما گال اَنت کہ عرباں چَہ مارا زرتگ ءُوتی گالوار ءَترینتگ اَنت البت چوشیں گالے کہ ماسد درسد زان اِن ئِے عربی گال اِنت باید عربی آب ءُتوار ءَگوں نوشتہ ئِے بہ کن اِیں داں کہ زانگ بہ دنت کہ ھمازبان ئیگ اِنت انچوش کہ مئے شمے عربی نام اَنت ۔

گالبلد۔ڈکشنری

آب :حروف تہجی ۔الفابیٹ ،سیاھگ:املا،مارشت : احساس، درور :مثال،کچگ :کُچ ّ۔چگ، رگ ءُریشگ: ھنڈال ۔جڑ ۔روٹس،سر بن :شجرہ نسب،میان :درمیان،گستائی :فرق،ٹک:گروہ، ۔گروپ،شاھڑ:شاخ ،جھل شاھڑ ذیلی شاخ،چیر شاھڑ :چَہ جھل شاھڑءَ جھل تر،ھلکو:ھلک ۔علاقہ،پولکار:محقق،کوش : شمال،رنگ چنگ: متاثر بوگ،واکمند:اختیادار،بنچک :بنیاد،گ ْرینک:چمّگ ۔بنیاد ،ڈلگچار:درگزر،زانشتی:علمی،بنرھبند:گرائمر،ٹپاس:جانچ ۔

نوشتانک ءِوانگ ءَپد جھل ءِجستانی پسو ءَبہ دئے اِت:

(۱) زبان چی ءَگ ْوش اَنت؟۔(۲)زبان وت ما وت چون سیادی دار اَنت؟(۳)بلوچی زبانانی کجام ٹک ءَھوار اِنت ءُکجام شاھڑ ءَسیادی دار اِیت ؟(۴)تئی نزءَچَہ اوستانی زبان ءَکجام زبان گوں بلوچی ءَگیشتر سیادی کنت ؟(۵)سید سیاھگ ءِگچینی نوشتہ راھبند بوگ ءِسبب چی اِنت ؟(۶) مکرانی گالوار کجاکجاگ ْوشگ بیت ؟(۷) مری ءُبگٹی کجام بلوچی گالوارءَگپ جن اَنت چَہ ایشاں ابید دگہ کجءِمردم اے گالوار ءَٹوک کن اَنت ؟(۸)بلوچی زبان ءِزور اڑانی بابت ءَتئی ھیال چی اِنت ؟(۹) بلوچی کجام گالوار نویسگ بوگ ءَاِنت؟

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

نور در بر ( طالب علم ) :اے جستانی پسوءَ گروپ ءِفیس بک وال ءِسر ءَبہ دئے اَنت ءُوتی جستاں کمنٹسانی تہ ءَبہ دئے اَنت۔ اگاں من آن لائن بوت آں جھد کن آں کہ نودر برانی پسواں ءَھما دمان ءَبہ دئے آں یا کہ رند تر ءَموہ رست ۔

نودر بر اِے نوشتانک ءَوانگ ءِپجیگ ءَتوار (آڈیو کلپ )ءَھم گوش بہ دار اَنت داں کہ آگالانی ھما تواراں کہ پہ نوشتہ کنگ ءَگیچگ بوتگ اَنت پوہ بہ بے بنت۔

٭٭٭

07/06/2010

http://bonzeh.blogfa.com/post-87.aspx