حق تعیین سرنوشت در اسناد بین المللی --- ( گرد آورنده ) یاشار آزاد

بنیادهای تاریخی این اصل را باید در جنبش های استقلال طلبانه یا نهضت های انقلابی تازه جستجو کرد. چنانچه اعلامیه استقلال آمریکا در 4 ژوئن 1760 مردم را به عنوان عامل سازنده تاریخ ویژه خود معین و مشخص کرده و قانون اساسی 1791 فرانسه نیز در عنوان چهارم خود اعلام کرده بود که فرانسه « هرگز نیروهای خود را بر ضد آزادی هیچ مردمی بکار نخواهد برد». ³ ریشه شناسایی این اصل در منشور ملل متحد، به تاریخ 14 اوت 1941 ، یعنی تاریخ صدور اعلامیه مشترک آمریکا و انگلیس به نام «منشور آتلانتیک» بر می گردد. در بندهای 2 و 3 سند مذکور عنوان شده است : «2. امضاء کنندگان (منشور) هر گونه تغییرات سرزمینی را که با خواسته های آزادانه مردمان آن سرزمین همخوان نباشد، مورد توجه قرار نخواهد داد. 3. آنها به حق ملت ها در انتخاب حکومت مورد نظر خود احترام می گذارند و خواستار برگشت حقوق حاکمیتی مردمانی هستند که این حقوق با زور ار آنها گرفته شده است»

این اصل در منشور ملل متحد به عنوان یکی از پایه های روابط بین الملل و «گسترش روابط دوستانه میان ملل بر پایه احترام اصل برابر حقوق و خودمختاری ملل ...» (بند 2 ماده یک) ، معرفی شده است. ماده 55 بر «تامین روابط دوستانه بین الملل بر پایه احترام به اصل تساوی حقوق ملل و اصل حق آنها در تعیین سرنوشت خود» ، بند (ب) ماده 73 به توسعه خود حاکمیتی و بند (ب) ماده 76 بر توسعه فضای سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی ، تاکید شده است. این حق مورد تاکید بسیاری از قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل متحد و نهادهای زیر مجموعه آن قرار گرفته است. از جمله اینها ، قطعنامه (VI) 545 در 5 فوریه 1952 با بیان جمله «تمام ملل حق تعیین سرنوشت خود را دارند»⁴ ، زمینه ساز درج موادی در میثاق های معروف بعدی در زمینه حق تعیین سرنوشت خود شد .

همچنین قطعنامه (XV) 14/1514 دسامبر 1960 که عنوان «اعلامیه اعطای استقلال به ملت های تحت استعمار » را بر خود دارد ، در بند (2) چنین می گوید :

«همه ملت ها حق تعیین آزادانه سرنوشت خود را دارند، بر پایه این حق ، آنها آزادانه وضع سیاسی خود را تعیین می کنند و آزادانه توسعه اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی و فرهنگی شان را پی می گیرند».⁵

در ماده (1) میثاق بین الملل حقوق مدنی وسیاسی 1966 ، این حق این گونه بیان شده است، «تمام ملت ها حق تعیین سدنوشت خود را دارند . بر پایه این اصل آنها آزادانه وضع سیاسی خود را تعیین و آزادانه توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگیشان را تامین می کنند». چنین عبارتی نیز در ماده (1) میثاق حقوق اقتصادی و اجتماعی آمده است و مورد تاکید اعلامیه 1970 در خصوص اصول حقوق بین الملل مرتبط با روابط دوستانه و ماده 11 (ب) ، اعلامیه حقوق بشر اسلامی ، اصول جنبش عدم تعهد 1955 و مواد 19 و 20 منشور آفریقایی حقوق بشر ، قرار گرفته است.⁶

1. Online dictionary, “Self- determination” . www.answers.com.Topic/ Self- determination.
2. Legal Encyclopedia, “Self- determination” . www.Legalview.com/ Legal-encyclopedia.html.
3. عباسی سرمدی ، مهدی ، «اصل حق آزادی ملت ها در تعیین سرنوشت خود»، اطلاعات سیاسی – اقتصادی ، شماره 221-222 ، ص 67.
4. مدنی ، سید جلال الدین ، حقوق بین الملل همومی و اصول روابط بین الملل ، ج 2 ، (تهران : انتشارات پایدار چ اول ، 1377 ) صص 21 – 73.
5. Simpson , Gerry , self – determination in Relation to Individual Human Rights, Democracy and the Protection of The Environment “, 1993,p.5.www.unpo.org/downlads/ self- determination. Pdf.
6. Davidson, Scott, “Equality snd Non- discrimination” , Defining civil and political Rights, Edited by Conte, Alex and Others (England: Ashgate Publication Company , 2004) , pp.33-36


http://freebalouch.blogspot.com/