"سبک های آراستن" در زنان بلوچ

پژوهنده؛ ابراهیم حسین بر

فن آرایش از فنون بسیار قدیمی است که شواهد باستانی آن از سه هزار سال پیش از میلاد، امروز بوسیله مکتشفین از زیر خاک بیرون می آید. چندی قبل از حفریات تاریخی‏ واقع در بلوچستان پاکستان‏ اشیائی یافت شد که 4500 سال قبل زینت‏ بخش بانوان‏ آن عصر بوده. این اشیاء بعضی از فلز و برخی از سنگهای الوان ساخته‏ شده و نهایت ظرافت و زیبائی در آنها بکار رفته است. از مجسمه‏ هایی که از محل مزبور کشف شده میتوان اینطور حدس زد که زنان و دختران‏ آن دوره‏ ها گیسوان خود را به دو رشته یافته و آنها را در جلوی سر قرار میداده‏ اند.

نوع دیگر آرایش مو که هنوز هم معمول است این بود که فرق را از وسط سر باز کرده و دو طرف را بافته و به پشت سر میانداخته‏ اند. در گذشته‏ بانوان یکی دو النگو بدست راست و ده‏ها النگو بدست‏ چپ تا نزدیک آرنج میکردند. زیورآلات بانوان عبارت‏ بوده است از گردن‏بند و النگو و گوشواره‏ های مخروطی‏ شکل که هنوز هم معمول است. معلوم میشود که لباس‏ آنان مانند ساری طوری بوده که بازوی چپ را میپوشانیده‏ و بازو و دست راست تقریبا عریان بوده است.

از حفریات‏ شهر تاریخی موینجودارو که روابط زیادی نیز با تمدن بلوچستان داشته است، مجسمۀ رقاصه‏ ای بدست آمده که طرز لباس و زینت‏ آلات و آرایش مو آن‏ شبیه به زنان جنوب بلوچستان می باشد که هنوز هم‏ دختران روستائی شمال بلوچستان و پنجاب غربی پاکستان‏ کم‏ و بیش بدین نحو آرایش میکنند. وسائل آرایش‏ بانوان ثروتمند عبارت بوده از گردن‏بندهای چند رشته‏ ای، بازو بندهای طلائی، کمربندهای طلائی الوان، مهره‏ های‏ رنگ‏ارنگ و زیورآلات مخروطی شکل، آنها از گوش ماهی های‏ رنگارنگ برای ساختن گردن‏بندهای ظریف استفاده‏ میکردند.

بدیهی است که‏ امروزه عده زیادی از بانوان که در شهرهای کوچک و بزرگ‏ بلوچستان زندگی میکنند از آرایش جدید بخوبی اطلاع‏ دارند. ولی بسیاری دیگر عقیده دارند آرایشهای‏ قدیم که سالهای سال تحت تجربه قرار گرفته بهتر از آرایش امروز است. البته باید این نکته را از نظر دور نداشت که در فرهنگ مردم بلوچ، عموماً آرایش مخصوص زنان شوهردار است، زیرا هنوز عقیده کلی بر این است که زیبائی و آرایش‏ یک دختر همانا سادگی و بی‏ آلایشی اوست و از طرف‏ دیگر اگر زن شوهرداری آرایش نکند و زیورآلات بکار نبرد دیگران آنرا بفال بد میگیرند. زنان بلوچ‏ برای آرایش چشم معمولا از برخی مواد سنتی که با بعضی مایعات خوشبو مخلوط می شود استفاده می کنند. سرمه را هم برای تقویت چشم و خوش‏حالت نمودن‏ آن بکار میبرند. حنا نیز همچنان که در برخی مناطق ایران مرسوم‏ است هنوز در بلوچستان یکی از وسائل آرایش دستها و ناخن‏ها و رنگ کردن گیسوان خاکستری است.

در گذشته، زنان بلوچ برای رنگی کردن لب های خود از ریشۀ درختی بنام "مُزوانک" استفاده می کردند، البته این روش هنوز هم در بسیاری از مناطق بلوچستان مرسوم است، ولی با شکلگیری سبک های جدید شهری، جنبه آرایش خود را تا حد زیادی از دست داده‏ است. بانوان بلوچ عموما دارای موهای بلند میباشند و اغلب با بافتن نوارهای مشکی به طول موهای خود میافزایند (در گذشته) و روغنهای مختلف از قبیل روغن نارگیل، روغن‏ آمله و روغن خردل برای آرایش مو بکار میبرند، همچنین ماده ای بنام "رینک" که از شیرۀ درختان خاصی بدست می آید در گذشته برای تقویت مو استفاده می شده است.

عطریات‏ یکی از مهمترین وسائل آرایش زنان بلوچ است، زیرا مردان بلوچستان نیز به عطر علاقۀ خاصی دارند. استفاده از ابزارهای کوچک و ظریف از جنس طلا که بر روی بینی و گوش ها نصب می شود نیز در فرهنگ بلوچ رایج است.

از زیبایی های فرهنگ مردم بلوچ اینکه بطرز عجیبی خود را با سبک های جدید و متجددانه تطبیق داده و بخوبی از متدهای جدید بهره گرفته است، زیرا با هجوم ابزارها و مدل های غربی نه تنها تحت تاثیر و تحریف آنان قرار نگرفته، بلکه اصالت خود را حفظ و در عین حال سبک های جدید و عامه پسند را ابداع نموده است، و همین انعطاف پذیری موجب شده تا مورد استقبال و تحسین جامعۀ بلوچ و حتی فرهنگ های دیگر قرار گیرد.

i.hosseinbor@live.com

http://estoun.net/index.php/culture-and-art/baloch-culture/570-q-q-