مـاتی زبانانــی ميـاں استمانـی روچ ءُ شهــديـں بلوچــی زبـان ءِ ايردستــی: محمــد کريــم بلــوچ

بيســت ءُ يـک (۲۱) فــروری بنگــلادش ءِ راجدپتــرءِ همــا جهانــی روچ انــت کــه تپاکيـں راجانـی هوربنـــد ءِ وانينـــگی ءُ دود ءُ ربيدگـــی بهــر بـــزاں يونسکــو ماں ۱۹۹۹ عيسايـــی ءَ مـاتی زبانانـــی ميـــان استمانـــی روچ نامينــــت. رنــد چــه پاکستــان ءِ اڈ بيــگ ءَ هـــزاراں پــوه ءُ سرپديــں بنگالــی ورنـــا پـــاد آتکنــت ءُ پـه وتـی مــُلـک ءُ راج ءُ ماتــی زبــان ءِ هاتــرا رونشتــی پاکستــان ءِ واکدارانــی ديمــا اوشتـات انــت ءُ محمــد علـی جنــاح ءِ بے دريــں گــپ ءُ ربودگـی اش پاکستان ءِ رسمــی زبان ءِ باروا نـــه مـــــن ات.

گوشگی انــت کــه مــاه مــارچ ۱۹۴۸ ءَ مکاريـــں جـناح جار جــت کـه رودراتکــی پاکستــان ( بنگــلادش ) ءُ روکپتــی پاکستان ءِ رسمــی زبـــان اردو انــت. جناح ءِ بے بنياتيــن ءُ جاهلـــی جارگـوں بنگالــی زبان ءُ بنگالــی مردمــاں مزنيــں زيادتـــیءُ زلمـے اَت. اردو زبـان ءَ بنــگلادش ءِ رسمــی زبـــان نامينــگ بنگالـی مهلــوک ءِ راجـی وجـود ءَ ســکّ پدرد کــرت. آوهــدا اردو زبان ءِ لــُکيــں اُمــر ءُ تاريــخ يک ســـد ءُ شســت ( ۱۶۰ ) ســال ءَ گيــش وَ نــه اَت.

اردوزبان که چـه هنــدی، پارسـی، عربــی ءُ انگريــزی ءَ جـوڑ کنــگ بوتـگ هنــدی مهاجرانـی زبان انــت. بنگالــی زبـــان بنگالــی يانی ماتـی زبــان انــت. بنگالـی زبــان گــوں بنگــــلادش ءِ مهلوک ءِ هســــت ءُ کــومــی وجــــود ءُ تاريــخ ءَ همگـــرنــچ انــت. بنگالـــی دو ســـد ءُ بيســت. ميليــون (۲۲۰۰۰۰۰۰۰ ) انســـان ءِ ماتــی زبان انــت کــه مـــاں بنگــلادش ءُ هندوستــان ءِ زربـاری بهــرے ءَ نشتــگ انــت.

بنگالــی زبـــان ءِ شئيـــر ءُ شائــری ءُ ادب ءِ اُمـر هشـت ســـد ســـال گيـش انــت. پيــش چــه پاکستـان ناميـــں ملکـــے ءِ اڈ بيـگ ءَ بنگالـی زبــان ءُ ادب هنچــو ديمــا شتـگ ات که مـاں۱۹۱۳ عيسايـی ءَ نوبــل ادبيــات ءُ ندکـاری انـام پروفيســر رابنــدر ناتـھ ٹاکـورءَ (۱۹۴۱ ـ ۱۸۶۱) ديــگ بوت. آ چـه ايشيــاءَ اولـيگيــں شائـر ءُ ندکــار اَت کــه نوبــل ءِ لبزانکــی ءُ ندکــاری انـــام ءَ کـَـٹّ اِت.

بنگــلادش ءِ « ماتـی زبــان ءِ جـُنــز» ءِ باســک ءُ کارزانــت وتــی واهگانــی پوره کنــگ ءَ چــه پنجــاپ ءِ پئــوج ءِ رستــری هــچ ترسے نيســت اَت . بنگــلادش ءِ ورنــا وتــی تــوار محمـد علـی جـناح ءِ پيسلــه ءِ هــلاپ ءَ چسـت کـرت ءُ ۲۱ فـروری ۱۹۵۲ ءَ هــزاراں نـودربــر، شهــدربر، واننــــده ءُ سرپديــــں بنگالــی چــه لــوگاں درآتکنـــت ءُ وتــی تــوار اِش مگــربــی پاکستان ءِ واکدارانــی هـــلاپ ءَ بــُرز کــرت. پنجــاپ ءِ پئــوج بــے ميــاریــں مردمانــی سرا تيــرگــواری کــرت ءُ پنــچ شهــدربــر ( دانشجــو ) شهيــد ءُ دگــه بازينــے ٹپــی ءُ تــيری بوتنــت.

همــا روچ ( ۲۱ فـروری ) ءِ کشتــار ءَ رنـــد بنگــلادش ءِ مهلــوک ءُ سياســی زانتکـــا ر پــه وت مستــری ( استقلال) واهــگ ءِ پــوره کنــگ ءَ لانک بســت ءُ اراده اش کــت که گيشتــر جنــاح ءُ پاکستــان ءِ واکدارانــی ايردســت مه بنــت.

اگــاں چــه هــزاراں هــزاربنگالــی کشــگ ءُ زدگ بوتنــت ءُ پنجــاپ ءِ پئــوج چنــت ســال اوداں رستــری کــرت بلئـے گڈســرا بنگــلادش وتـــی آزاتـی ءُ وت مستــری ءَ مـــاں ۱۹۷۱ ءَ جـار جـــــت.

تپاکيــں راجانــی هوربنــد ءِ يونسکــو بنگــلادش ءِ واهــگ ءِ ردا مــاں ۱۹۹۹ ءَ جــار پرينــت که ۲۱ فــروری ماتــی زبانانــی ميـــان استمانـــی روچ انــت. ۲۱ فــروری پــه ايردستيـــں کــوم ءُ آهانــی ماتــی زبانانــی ديمــروی ءُ زنــدگ دارگ ءَ يک مـزنيــں اميــت ءُ سکينــے انــت. بنگــلادش ءِ مهلــوک په وتی ماتــی زبان ءِ پهريــزگ ءَ جناح ءُ پنجاپــی يــاں همــا درونــت ( درس) دات که مــاں ايردستيــں راجانــی تاريــخ ءَ ابدمــان بــوت.

مئے ماتــی زبــان شهديــں بلوچــی هم بــاز کوهنيــن ءُ شاهگانيــں زبانــے هست انــت کــه چــه سئـــے نيمــگ ءَ ( اوگانستان، پاکستان ءُ ايران ) ايــر دسـت انـــت. بلــوچــی مئــی ماتی زبان ءُ مئــی راجــی پجــّار انــت. بــے بلــوچــی زبان ءَ مئـــی کـــومی وجـــود ءُ هستـــی گــــوں نيستـــی ءَ برابـــر انـــت. پـه همـــے سوب انـــت کـــه پارس ءُ پنجاپـی په بلـوچــی زبـــان ءِ نـــزور کنـــگ ءُ گـــاری ءَ وڑ وڑيــں پنـــدل ساز اِتــــگ. رونشتــی بلوچستـــان ءِ تــه ءَ زالميـــں پـارس واکــدارهنچــو بلوچــی زبان ءِ سرا کينگـی انـت کـه تــن تــن بلــوچ نيکراهــی رهدربــران اجــازت نديـنــت مسيتانــی تـه ءَ پـه بلوچــی زبان ءَ واز بکننــت. اے وڑءَ کوشست کنگاينت تاں بلوچـــی زبــان ءِ کارمــرز بيگ ءَ کـم تربکننــت. بـے چارگيــں بلــوچ مــلا ءُ مولــوی مجبور کنگ بنت که پارســی گپ بکننـــت تنکـــه واکدارانی چــاروگ ءُ چــگل ســرپــد بــه بنــت کــه آهــان چـے گوشنـــت.

په بلوچــی زبــان ءِ نــزور کنــگ ءَ پارســی ءُ اردو مــاں بلوچستـــــان ءِ دربرجاهــاں ( دربرستانـــاں ) په زور وانينــگ بنـــت. پارســـی ءُ اردو ءِ ســـــرا بــے کســاس زر هــرچ کنــگ بيــت تــاں شهديـــــں بلوچــی ءِ کارمـــرز بيــــگ ءُ دبمــروی نزورتـــــر کنــــگ بيــت.

گــوں هــزاراں اپســوز گِنـديــــن ءُ اشکـُـنيـــں کـه کـــم نهنـت بلــوچ زهـگ ءُ ورنــا مـاں سنــد، پنجــاپ، کرمــان، خراســان، دزآپ، عربــی ملکــان ءُ اروپــا کــه گــوں وتــی ماتــی زبــان ءَ پجــار اِش نيســت ءُ لهتيـــں بلوچــی گــپ کــت هـم نـــه کننــت۔.

اے گــپ پيــش داريــت کــه بلــوچ ءُ بلوچـی زبـان ءِ دژمــن وتــــی شوميـــــں مکســداں رسگاينــت ءُ بلوچـــی زبــان ءِ نــزور کنــگ ءَ ديمــا کنزتــگ انـــت.

اگـاں چـه مــاں بلـوچستـــــان ءَ بلوچــی زبــان ءِ وانينــگ گــــوں ايـــران ءُ پاکستــان ءِ واکــدارانــی اڈکتگيــں مشکــل ءُ کـوهيــں جنجــالاں ديــــم پـه ديــم انــت بلئے مـــاں عربــی ءُ يوروپــی ملکـــــاں مــاتــی زبــان ءِ وانـــگ ءُ وانينــگ بيگــی ءُ کانـــودی کـــارے انـــت.

بلــوچ کلمکــار ( نـدکــار ) زباندوســت ءُ زبانزانتــــاں کـــه مـــاں عـربــی ملکــاں جاهمننـــد اَنــت ءُ اود ءِ بلوچـــی انجمـــن ءُ ادبـــــی هوربنـــداں اے پـــڑا راجــی اگـــــده ءُ مزنيـــں ذمــّــه اے هســت انــت. گـــوں دورچــاری ءَ بلوچانــی واهـــگ بلـــوچــی زبــان ءِ وانـينـــــگ مــاں ڈنــّی ملکـــــاں بيگـــی کارے انـــت.

سدانـــی ســـد بلـــوچ مـاں يـوروپــی ملکـــاں جاهمننــد انـــت . مـاں آ ملـــکاں بلوچــــاں هـــم دگـــه مردمانـــی پيمـــا وتـــی فـــردی ءُ اجتماعــــی هکـــاں هست انـــت. پـه درورماتـــی زبان ءِ وانــــگ ءُ وانينـــگ مـاں پرنـگـــی ملـــکاں چـــوش کـــه انگلستـــان، سوئـــد، دانمـــارک ءُ نـــروژ آزات انـــت.

هنچوشيـــں زبانزانــــت ءُ کارزانتيـــں بلـــوچ مـــاں آ ملـــکاں نشتــگ اَنــت کـــه وهـــد ءُ مـــوه اِش هـــم هســـت. بايــــد انــت کـــه چـــه آ جوانيـــــں جــــاوراں پـــه شهـديـــں بلوچیءِ وانينـــگ ءَ بهـرزورگ به بيــــت تانکــه بلـــوچ زهـــگ ءُ نوک ورنـــا وتــــی ماتـــی زبـــان ءِ وانــگ، نبيســـگ ءُ گـــپ کنـــگ ءَ شرتـــر بلـد به بنـــت.

اگاں مـــاں لنـــدن، استکهلـــم، بــُورُس، کپنـــهاگ ءُ اسلــــو ءَ بلـوچـــی زبان ءِ وانينـــگ ءِ کـــلاس بنگيــــج ءُ برجـــاه بــــه بنــــت گـــڑا بلـــوچ چـــک ءُ نـــوک ورنايـــاں مـــاں آ ملـــکاں گيشتـــرءُ گــِهتـــر گـوں وتــــی راجـــی ءُ ماتــــی زبـــان پجــاه آروک بــنــت.

شاهگانيـــں بلــوچــی زنــدگ انـــت.

محمــد کريــم بلــوچ

۲۱ فــروری