بررسی برکناری منوچهر متکی در برنامه پانورامای العربیه --- با حضور کارشناسان عرب و ایرانی

دبی - العربیه

شبکه تلویزیونی العربیه، شامگاه دوشنبه 13-12-2010 در برنامه تحلیلی پانوراما، با حضور کارشناسان ایرانی و عرب، به بررسی موضوع برکناری منوچهر متکی از سمت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پرداخت.

"سهیر القیسی" مجری برنامه پانوراما در ابتدای برنامه درباره خبر برکناری منوچهر متکی گفت: "اختلاف میان محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران با منوچهر متکی وزیر امور خارجه این کشور برکسی پوشیده نبود. این اختلاف ها نیز تازگی نداشت.

اختلاف میان احمدی نژاد و وزیر خارجه اش از چهار سال پیش مطرح بود. اما مساله سوال بر انگیز، برکناری منوچهر متکی به طور ناگهانی آن هم در این برهه زمانی است. رئیس جمهور ایران در برهه های مختلفی فرصت این را داشت که متکی را برکنار کند اما همواره از این اقدام چشم پوشی کرد."

القیسی سپس به گمانه زنی درخصوص موضوع اختلاف احمدی نژاد و متکی پرداخت و این سوال را مطرح کرد که: "أیا اقدام احمدی نژاد در فرستادن مشاوران خود به ماموریت های برون مرزی به افزایش اختلاف میان او و متکی انجامیده یا اینکه مذاکرات با کشورهای بزرگ درباره مساله هسته ای ایران به نقطه حساس رسیده و این امر سبب این اقدام احمدی نژاد شد؟"

در ادامه "حسن فحص" گزارشگر العربیه در گزارشی با عنوان "اختلاف ها در داخل جناح محافظه کار به حد انفجار رسیده است" خاطرنشان کرد: "برکناری منوچهر متکی وزیر امور خارجه و جایگزین کردن علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به عنوان سرپرست این وزارتخانه ممکن است برای ناظران تحولات ایران غافلگیر کننده باشد؛ اما این مساله به اختلاف شش ساله میان رئیس جمهور ایران و وزری خارجه اش پایان داد."

فحص در گزارش خود یاد آور شد: "احمدی نژاد با تشکیل اولین دولتش در سال 2005 درصدد انتخاب علی اکبر صالحی به عنوان وزیر امور خارجه بود اما فشارهای داخلی و رقابت های جناحی سبب طرح نام منوچهر متکی شد که به جناح حامی علی لاریجانی رئیس پارلمان نزدیک بود."

گزارشگر العربیه در خصوص اختلاف میان رئیس جمهور ایران و وزری خارجه برکنار شده اش گفت: "احمدی نژاد متکی را از بسیاری از تصمیم گیری های بین المللی منع کرد و خود در انتخاب بسیاری از سفرا به ویژه در کشورهای داری اهمیت استراتژیک دخالت می کرد و بدون اطلاع وزارت امور خارجه مشاوران خود را به ماموریت های برون مرزی می فرستاد."

اما در خصوص زمان برکناری متکی و نشانه هایی که این اقدام دارد گفت: " متکی در آستانه برگزاری دور دیگری از مذاکرات هسته ایران با گروه پنج به علاوه یک که قرار است در استانبول ترکیه برگزار شود برکنار شد. احمدی نژاد تلاش می کند پرونده هسته ای را از دیگر ارگان های تصمیم گیرنده در کشور دور کند و تنها خود تصمیم گیرنده آن باشد به ویژه پس از اینکه از احتمال رسیدن به توافق با کشورهای بزرگ درباره مساله هسته ای و دیگر مسائل منطقه ای سخن گفته شد. از سوی دیگر برکناری متکی در سایه فضای داخلی ایران بیانگر افزایش اختلاف بین احمدی نژاد و لاریجانی است که علت آن نیز بحران های داخلی و تلاش دولت برای طفره رفتن از نظارت پارلمان است."

العربیه در این برنامه با "اسعد حیدر" کارشناس امور ایران در بیروت و "امیر موسوی" تحلیلگر سیاسی در تهران به گفت و گو پرداخت.

صالحی مجری خواسته های احمدی نژاد

اسعد حیدر درباره زمان برکناری منوچهر متکی گفت: "باید توجه داشت که توازن قدرت در داخل جناح محافظه کار به نفع تندروها به ویژه به نفع احمدی نژاد تغییر کرده و دلیل آن برکناری متکی نزدیک به لاریجانی در این برهه زمانی است." او ادامه داد: "احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهوری ایران تلاش می کند تا وزارت امور خارجه را به طور کامل تحت تسلط خود بگیرد. احمدی نژاد ماه سپتامبر گذشته در تهران اعلام کرد که وزیر امور خارجه سیاست خارجی را ترسیم نمی کند بلکه مجری اوامر و پیشنهادها است. از این رو در اداره وزارت امور خارجه بین احمدی نژاد و متکی اختلاف وجود داشت. اکنون واضح است که احمدی نژاد می خواهد از طریق انتخاب علی اکبر صالحی به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه پرونده هسته ای را به طور کلی و به لحاظ علمی و فنی و نیز مساله مذاکرات با غرب را که به نقطه حساس رسیده، در کنترل خود بگیرد."

او درباره تاثیر این اقدام احمدی نژاد بر روابطش با مجلس شورای اسلامی و مخالفت های پیشین در این خصوص گفت: "اولا احمدی نژاد پیشتر در مصاحبه مطبوعاتی گفته بود که بین سه قوه مجریه مقننه و قضائیه تفکیک وجود ندارد بلکه تقسیم کار وجود دارد. به این معنا که ولی فقیه آنها را مدیریت می کند. بدین ترتیب احمدی نژاد عملا منکر وجود نهادی به نام مجلس است و در اشاره تلویحی لاریجانی را متهم کرد که زود هنگام برای ورود به رقابت های انتخابات ریاست جمهوری تلاش می کند. پارلمان نیز چند بار به احمدی نژاد هشدار قانونی داده است. بنابراین در آینده تنش بین احمدی نژاد و پارلمان افزایش خواهد یافت. اما باید توجه داشت که آیا رهبری به نفع احمدی نژاد تصمیم گیری خواهد کرد یا نه؟"

اما درباره تاثیر علی اکبر صالحی در وزارت امور خارجه ایران خاطرنشان کرد: "دکتر صالحی در جهان عرب چهره شناخته شده ای نیست وی شخص معتدل و عملگرا و متخصص در مساله هسته ای است. تصور می کنم که در وزارت امور خارجه تاثیر گذار نخواهد بود زیرا احمدی نژاد و معاون او مشایی بر این وزارتخانه تسلط خواهند داشت و عملا وزارت خارجه را مدیریت خواهند کرد و فقط از تخصص صالحی در مساله هسته ای استفاده خواهند کرد."

وی درباره انتقادهای احتمالی به این اقدام احمدی نژاد نیز گفت هر چه قدر زمان رقابت های انتخابات ریاست جمهوری آینده نزدیکتر شود، اختلاف ها نیز افزایش خواهد یافت.

این کارشناس مسایل ایران در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: "احمدی نژاد با وجود صالحی در سمت وزارت خارجه موضع تند خود را در مذاکرات مطرح خواهد کرد و با رویکرد تند خود بر امتیازگیری از غرب و لغو تحریم ها علیه ایران تاکید خواهد کرد."

انتخاب صالحی هوشمندانه است

اما "امیر موسوی" تحلیلگر سیاسی در تهران با اشاره به اینکه انتخاب علی اکبر صالحی برای سرپرستی وزارت امور خارجه تصمیم هوشمندانه است، تاکید کرد: "در ایران همه چیز و اختیارات همه نهادها و ارگانها بر اساس قانون اساسی مشخص شده است"

او درباره زمان برکناری منوچهر متکی گفت: "در تهران پیش بینی می شد که چنین اتفاقی روی بدهد اما زمان آن ناگهانی بود به این اعتبار که منوچهر متکی وزیر امور خارجه در ماموریت رسمی در سنگال به سر می برد و حامل پیام احمدی نژاد به رئیس جمهوری سنگال بود. زمان این اقدام غافلگیر کننده بود اما پیش بینی می شد که چنین اتفاقی روی بدهد زیرا در برخی از رویکردها و فعالیت، دیپلمات های وزارت امور خارجه تناقص هایی داشتند؛ به ویژه اینکه احمدی نژاد رئیس جمهوری ایران اعلام کرده بود که کادر وزارت امور خارجه با سیاست های صریح او همگامی ندارد و همیشه آنها را به کندی در بررسی مسائل حساس دیپلماسی توصیف می کرد."

امیر موسوی در خصوص نوع رفتارهای رئیس جمهور ایران خاطرنشان کرد: " احمدی نژاد به داشتن سیاست های ناگهانی معروف است. حتی درباره دو وزیر فرهنگ و وزیر اطلاعات در دور اول ریاست جمهوری و نیز برکنار کردن علی لاریجانی از سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی ناگهانی عمل کرد. این چهارمین اقدام ناگهانی احمدی نژاد در تعدیل های دولتی به شمار می رود."

تحلیلگر مسایل سیاسی در تهران اظهار داشت: "به نظر می رسد این مساله به موضوع مشایی و اختیارات جدید او مربوط می شود به ویژه اینکه وی به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهوری در خاورمیانه منصوب شد و سفرهای مستمری به کشورهای مختلف دارد. شاید این مساله باعث ناخرسندی متکی شده باشد."

او درباره مذاکرات آینده ایران و گروه پنج به علاوه یک در استانبول ترکیه و احتمال ارتباط آن با تغییر وزیر امور خارجه گفت: "چنین نیست ممکن است عوامل دیگری وجود داشته باشد. سه عامل درباره انتصاب علی اکبر صالحی به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه وجود دارد. اولین مساله این است که پایگاه اینترنتی ویکی لیکس در اسناد خود از تیرگی روابط کشورهای عربی با ایران خبر داد. تصور می کنم که علت اصلی انتصاب وی این باشد که او از روابط خوب با کشورهای عربی برخوردار است و تسلط کامل به زبان عربی دارد و در منطقه عربی متولد شده و زندگی کرده است.

تصور می کنم که انتصاب وی نشان می دهد که احمدی نژاد در صدد افزایش روابط با کشورهای عربی به ویژه کشورهای همجوار ایران در منطقه خلیج فارس باشد. نکته دوم اینکه صالحی برخلاف متکی که از سوی گروه پارلمانی به ریاست علی لاریجانی به احمدی نژاد معرفی شد از دوستان رئیس جمهوری است. سومین نکته نیز ممکن است درباره مذاکرات آینده باشد. معمولا در مذاکرات گذشته وزارت امور خارجه قدرتمند در این موضوع دخالت نداشت اما این بار زمانی که صالحی ریاست این وزارتخانه را بر عهده داشته باشد با قدرت و با ظرفیت در آن دخالت خواهد کرد و از مذاکره کنندگان ایرانی حمایت خواهد کرد زیرا مذاکرات آینده در استانبول راهبردی و سرنوشت ساز و تاریخی خواهد بود."

امیر موسوی بر این باور است که در خصوص جابه جایی در دستگاه دیپلماسی ایران در داخل کشور رویارویی وجود ندارد بلکه تلاش برای کامل کردن نقش اجرایی دولت است. او در این باره گفت: "احمدی نژاد ریاست دولت و قوه مجریه را برعهده دارد.

براساس دموکراسی موجود در ایران قوه مجریه و رئیس جمهوری از حق انتخاب مسئولان چه وزیران و مشاوران و سفیران برخوردار است. ایت الله خامنه ای رهبر عالی ایران براساس تجربه بیست سال گذشته از تصمیم های رئیس جمهوری حمایت می کند. شاید در برخی شرایط حساس و ویژه رئیس جمهوری را برای اتخاذ برخی اقدامات راهنمایی می کند که سبب ارامش و اطمینان داخلی می شود اما معمولا دست رئیس جمهوری در تصمیم های مهم و اجرایی باز است از این روی احمدی نژاد در سخنرانی های گذشته خود در مراسم های مختلف اعلام کرده بود وزارت امور خارجه با سیاست های او هماهنگ نیست و این تغییر نیز در این چارچوب انجام می شود."